Dreiging afsluiting Straat van Hormuz kan handel en logistiek ontwrichten

De meest impactvolle dreiging voor internationale handel is momenteel een (gedeeltelijke) afsluiting van de Straat van Hormuz, de toegangspoort tot de Perzische Golf. Vooralsnog gaat het slechts om een dreiging, maar de impact kan grote gevolgen hebben – met name voor de energieprijzen, de leveringszekerheid en de mondiale containerlogistiek.  

Energievoorziening 

Dagelijks passeert naar schatting 20 procent van het mondiale en Europese olieverbruik via de Straat van Hormuz, de smalle zeestraat tussen Iran en Oman die toegang biedt tot de Perzische Golf. Landen als Saudi-Arabië, Koeweit, Irak, Qatar en de Verenigde Arabische Emiraten zijn in hoge mate afhankelijk van deze route voor hun energie-export. Bij een blokkade door Iran, of zelfs alleen al bij de dreiging van zeemijnen, zouden olie- en lng-stromen ernstig verstoord kunnen raken. Zo is 10 procent van de Europese lng-import afkomstig uit Qatar en wordt volledig over zee vervoerd. De directe economische impact hiervan is groot. Olieprijzen kunnen in korte tijd sterk stijgen, met gevolgen voor productiebedrijven wereldwijd. Sectoren zoals de chemie, zware industrie en transport merken dit vrijwel onmiddellijk in de vorm van stijgende kosten en onzekerheid in hun bevoorrading. Met name China, Japan en Zuid-Korea zijn de grootste ontvangers van olie vanuit de Perzische Golf. 

Leveringszekerheid 

De Perzische Golf is een sterk groeiende exportmarkt voor veel Nederlandse ondernemers. Met name de bouw- en industriesector spelen een grote rol in de mondiale vraag. De distributie van cruciale importgoederen zoals graan, chemicaliën, meubilair en machines in de Golf is sterk afhankelijk van zeevracht. Een sluiting van de vaarroute heeft grote gevolgen voor de aanvoer van deze goederen.

Ook een verhoogde risico-situatie brengt aanzienlijke extra kosten met zich mee. Op het moment van schrijven liggen de risicopremies voor schepen tussen de 0,05 en 0,07 procent van de waarde van een casco schip. Ter vergelijking: ten tijde van de Tanker Oorlog in de jaren tachtig, eveneens in de Perzische Golf, liep deze premie op tot 1,5% van de scheepswaarde. Dat zou vandaag de dag neerkomen op duizenden dollars extra per container. 

Containerlogistiek 

Hoewel olie en gas vaak de aandacht trekken, is de impact op de containerlogistiek minstens zo ingrijpend. De Perzische Golf is goed voor 3,4 procent van het mondiale containervolume. Vooral de haven van Jebel Ali in Dubai speelt hierin een sleutelrol, als logistiek zenuwcentrum van de regio. Met een jaarlijkse overslag van bijna 14 miljoen TEU is Jebel Ali niet alleen de grootste haven van het Midden-Oosten, maar ook een cruciale overslaglocatie tussen Azië, Afrika en Europa.  

Een sluiting van de Straat van Hormuz of het onbereikbaar worden van Jebel Ali, veroorzaakt directe logistieke knelpunten: 

• containers blijven op zee steken of worden gelost in niet-geplande havens zoals Sohar (Oman), Karachi (Pakistan) of de westkust van India, waardoor congestie enorm toeneemt in omliggende havens; 
• lege containers raken ongelijk verdeeld, waardoor exportstromen elders stilvallen; 
• transportkosten stijgen fors door omleidingen en vertragingen. 

Andere havens in de Perzische Golf zoals Dammam (Saudi-Arabië), Hamad Port (Qatar), Khalifa Bin Salman (Bahrein) en Shuwaikh (Koeweit) hebben beperkte capaciteit en zijn sterk afhankelijk van overslag via Jebel Ali. Alleen Sohar ligt als grote haven buiten de directe risicogebieden rond de Straat van Hormuz en wordt daarom gezien als mogelijk alternatief, met aansluitend wegvervoer naar de Golfstaten. 

Bewustzijn en voorbereiding 

De dreiging van een escalatie tussen Iran en Israël maakt pijnlijk duidelijk hoe kwetsbaar de wereldhandel is voor geopolitieke schokken. Voor bedrijven betekent dit dat ze hun supply chains moeten herzien, alternatieve routes en havens in kaart moeten brengenen strategische voorraden opnieuw moeten evalueren. Niet alleen de olieprijs, maar ook de beschikbaarheid van goederen en containers zou onder grote druk komen te staan. Wat zich afspeelt in de Golfregio is daarmee niet alleen een regionaal conflict, maar de mogelijke opmaat naar een potentiële wereldwijde supply chain-crisis.