Innovatie is geen project maar een proces

Innovatie gaat in essentie om het implementeren van nieuwe ideeën die meer klantwaarde realiseren. Er zijn vele varianten zoals product- en procesinnovatie, incrementele en radicale innovatie, business- en sociale innovatie. Maar de vorm van innovatie is eigenlijk niet zo relevant. De grote vraag waar organisaties en ketens voor staan is hoe ze innovatiever worden. Er is zelden een tekort aan ideeën: loop de werkvloer op, vraag 5 medewerkers wat er beter kan en je hebt al minstens 10 suggesties. De kern van innovatie ligt dus niet zozeer bij de ideeën, maar veel meer bij het implementeren ervan.

"Innoveren is vooral een kwestie van ondernemen, het grijpen van kansen"

Businesscase

Rond de implementatie van innovatie bestaan tal van misverstanden. De belangrijkste is misschien wel dat ze als een project worden beschouwd. Bij een project is er duidelijk een begin en een einde. Bij een innovatieproject begin je meestal met een min of meer uitgewerkt idee en dat ga je dan uitvoeren. Daar hoort dan natuurlijk een businesscase bij. Hierin reken je uit wat het kost, en met een model van kans maal uitkomst bepaal je de mogelijke opbrengsten. Als de verhouding dan positief genoeg is, voer je de innovatie door. Lijkt logisch. Maar in een snel veranderende wereld is dat helemaal niet zo. Immers, innovaties zijn vaak voor de lange termijn en de toekomst laat zich heel moeilijk voorspellen. Bovendien is een dergelijke benadering zeer risicoavers, terwijl innoveren ook vooral een kwestie is van ondernemen, het grijpen van kansen.

Waarde

Het is een hardnekkig misverstand dat als je nieuwe productiemiddelen gebruikt (robots, een nieuw IT-systeem, nieuwe machines, AI-ondersteunde websites) dat een innovatie is. Hoe vernuftig of fraai dat soort zaken ook zijn, ze kunnen pas daadwerkelijk als een innovatie worden beschouwd als ze de organisatie in staat stellen om nieuwe klantwaarde te genereren. Is bijvoorbeeld horizontaal samenwerken op het gebied van transport een innovatie? Niet als klanten evenveel moeten blijven betalen en er verder niet veel van merken. Wel als de samenwerking ervoor zorgt dat klanten op een duurzamere manier, frequenter en betrouwbaarder worden beleverd.

"Innovatie komt vaak van buitenstaanders die beginnen aan de onderkant van de markt"

Dilemma

In een spraakmakend werk beschrijft Christensen onder de titel ‘Innovators dilemma’ een ander misverstand. Het is een bekend gegeven dat innovatie vaak komt van buitenstaanders die beginnen aan de onderkant van de markt. De gevestigde partijen zien daarin geen enkel gevaar. Immers, die innovatie stelt nog niet veel voor en een stukje aan de onderkant van de markt kwijtraken komt ze helemaal niet zo slecht uit, daar zaten de marges toch al niet. Echter, dergelijke innovaties blijven zich doorontwikkelen en kunnen uiteindelijk disruptief zijn. Zo hebben de personal computers vrij snel de markt van de grote mainframecomputers volledig onderuitgehaald. En wie weet hoe ver de 3D-printers zich in de toekomst verder zullen ontwikkelen. Zelfs als een innovatie nu relatief gezien nog ‘helemaal niets kan’, wil dat niet zeggen dat dit in de toekomst nog zo is.

Zon

Een bekende uitspraak is: ‘je moet het dak repareren als de zon schijnt’. Oftewel, je moet investeren in innovatie op het moment dat je wat vet op de botten hebt en er tijd, geld en ruimte is voor nadenken over de toekomst. Maar de werkelijkheid is een andere. Innovatie gaat vaak gepaard met wezenlijke veranderingen, en mensen zijn daartoe vaak alleen bereid als het echt niet anders kan. Vaak blijkt dat innovatie pas onder druk tot stand komt; dan wordt de creativiteit en het ondernemerschap pas echt getriggerd. Dan mag je buiten de gebaande paden lopen (de huidige werken immers niet of onvoldoende) en wordt er budget vrijgemaakt; we moeten immers wát doen. Clichés zijn doorgaans gewoon waar en de platgetreden uitspraak ‘de crisis is een kans’ is daar een typisch voorbeeld van.

"De door corona veroorzaakte obstakels in het zeevervoer lijken zo ruimte te geven aan de mogelijkheden van intermodaal transport"

Voorbeelden

Het is daarom ook niet zo vreemd dat op dit moment veel innovaties het levenslicht zien. Hierbij valt bijvoorbeeld te denken aan de Chinese busfabrikant BYD die handig inspeelt op de strengere eisen met betrekking tot uitstoot en met elektrische bussen veel marktaandeel weet te veroveren. Of aan Tesla die de online bestellingen van zijn voertuig op een afhaalplaats neerzette om zo snel zijn voorraad bij de klanten te krijgen en daarmee feitelijk de dealers omzeilt en een nieuwe standaard neerzet. Of aan de populariteit van het treinvervoer via de nieuwe zijderoute; de door corona veroorzaakte obstakels in het zeevervoer lijken zo ruimte te geven aan de mogelijkheden van intermodaal transport.

Proces

Maar hoe handig het soms opportunistisch gebruikmaken van crisisomstandigheden ook kan zijn, uiteindelijk is dat natuurlijk geen solide grond voor innovatie. Zoals eerder opgemerkt leven we in onzekere tijden. In zo’n omgeving is het essentieel dat organisaties voortdurend innoveren. Oftewel, innovatie is niet een project, maar een proces dat zich (rond steeds andere innovaties) voortdurend herhaalt en waarbij de hele organisatie en de keten betrokken zijn. Innovatie is geen afdeling, maar een mindset. Ideeën komen niet alleen van de R&D-afdeling, maar van alle betrokkenen binnen en buiten de organisatie. Het ‘not-invented-here-syndroom’ wordt voorkomen doordat alle relevante partijen middels ‘earlier supplier and customer involvement’ vanaf het begin betrokken zijn bij een innovatie.

"Door het blijven doen wat je altijd deed, zet je jezelf uiteindelijk op achterstand"

Leren

Verder is het van belang dat innovatie niet boven op de normale werkzaamheden komt, maar een onderdeel daarvan is; het is corebusiness. Natuurlijk hoeft niet alles voortdurend te veranderen. Maar het omgekeerde is minstens zo dodelijk; door het blijven doen wat je altijd deed, zet je jezelf uiteindelijk op achterstand. Door een procesmatige aanpak te kiezen kun je ervoor zorgen dat innovaties altijd in een bepaalde hoeveelheid een kans krijgen. Misschien wel het allerbelangrijkste is dat er op deze manier een bron is van voortdurend leren. Niet alle innovaties zullen uiteindelijk even succesvol zijn; maar van elke poging word je wijzer en uiteindelijk beter. Het zijn de organisaties die innovaties in hun primaire processen integreren, die uiteindelijk het meest succesvol kunnen zijn.

Collegereeks

Onze collegereeks Supply chain management biedt supply chain professionals, logistiek innovators en directieleden de laatste inzichten en actuele ontwikkelingen. De 6-daagse collegereeks wordt georganiseerd in samenwerking met Nyenrode Business Universiteit en hoogleraar Jack van der Veen.