Naleving van sancties is cruciaal voor een goede bedrijfsvoering

(Inter)nationale sanctielijsten worden voortdurend bijgewerkt als reactie op geopolitieke ontwikkelingen. Denk hierbij aan de machtsovername in Afghanistan door de Taliban, de migrantencrisis aan de grens met Wit-Rusland en de stijgende spanningen tussen Rusland en de Oekraïne. Hoe blijf je als exporteur, logistiek dienstverlener of financiële onderneming op de hoogte van veranderingen in de toepasselijke sanctiewetgeving? Aangezien bedrijven steeds vaker geconfronteerd worden met strenge wet- en regelgeving, is kennis hierover cruciaal. Zo bestaat de verplichting om te controleren of er klantrelaties bestaan met gesanctioneerde partijen. Een gedegen compliancebeleid en het inrichten van de juiste processen zijn daarom essentieel om vergaande bedrijfsrisico’s te minimaliseren.

Politieke instrumenten

Internationale sancties zijn (politieke) instrumenten die de internationale gemeenschap of staten gebruiken om gedragingen van landen, organisaties of personen te wijzigen of bestraffen. Het doel van sancties is de internationale vrede en veiligheid en de eerbiediging van mensenrechten af te dwingen of te herstellen, zonder het gebruik van militaire middelen. Sancties zijn geen straffen - hoewel ze als zodanig kunnen worden opgevat - en zijn tijdelijk van aard. Dit betekent dat sancties in beginsel worden opgeheven zodra het ongewenste gedrag niet langer wordt vertoond. Tegenwoordig worden sancties zo concreet mogelijk ingezet om specifieke sectoren van economieën of specifieke personen aan te pakken (zoals terroristen en leden van de inner circle van een bepaald regime) in plaats van hele landen. Sancties van de Europese Unie (EU) zijn van toepassing op vier partijen:

1. Alle EU-rechtspersonen, entiteiten of lichamen, inclusief bijkantoren buiten de EU, ook als deze buiten de EU opereren. Dochtervennootschappen van EU-rechtspersonen die buiten de EU opereren, vallen hier niet onder;

2. Niet-EU-rechtspersonen, entiteiten of lichamen, voor zover deze zakendoen binnen de EU;

3. Alle personen met de nationaliteit van een EU-lidstaat, ook als zij zich buiten de EU bevinden;

4. Alle personen met een niet-EU-nationaliteit, voor zover zij zich op het grondgebied van de EU bevinden.

Hieruit kun je afleiden dat EU-sancties gelden voor alle (internationaal opererende) Nederlandse bedrijven en alle personen met de Nederlandse nationaliteit werkzaam bij die bedrijven. Deze (rechts)personen moeten EU-sancties dus naleven.

Verschillende categorieën

Voor deze bijdrage worden sancties in 3 categorieën ingedeeld:

1. Handelssancties

Handelssancties bestaan uit algemene handelsbeperkingen, zoals een in- en uitvoerverbod ten aanzien van bepaalde landen, gebieden of partijen, en specifieke handelsbeperkingen. Deze laatste beperkingen verbieden de (gedeeltelijke) handel in bepaalde goederen - zoals wapens, dualusegoederen en bepaalde grondstoffen - diensten, software en technologie. Ook kan het gaan om zogeheten sanctiegoederen. Dit zijn goederen die niet zijn opgenomen in Bijlage I van de Verordening (EU) 2021/821 (Dual-Use Regulation Recast), maar in specifieke sanctieverordeningen. Voor deze goederen kunnen zowel vergunningvereisten als verbodsbepalingen gelden. Een voorbeeld hiervan is het verbod op de uitvoer van goederen en technologie voor gebruik in de telecommunicatiesector in de Krim of Sebastopol op basis van de Sanctieverordening Krim/Sebastopol.

2. Financiële sancties

Onder financiële sancties vallen ten eerste de bevriezingsmaatregel, ook wel asset freeze genoemd. Op grond van deze beperkende maatregel moeten alle tegoeden en economische middelen van een gesanctioneerde partij worden bevroren. Bovendien is het verboden aan gesanctioneerde partijen tegoeden en economische middelen ter beschikking te stellen. Deze maatregel heeft als doel het voor gesanctioneerde partijen lastiger te maken om tegoeden of financiële middelen te verkrijgen, waarmee bijvoorbeeld terroristische activiteiten gefinancierd kunnen worden. In deze categorie vallen ook bepaalde investeringsverboden en het verbod op het verlenen van financiële diensten.

3. Overige sancties

De categorie die in dit artikel als ‘overige sancties’ is getypeerd, bestaat onder andere uit inreisbeperkingen (zoals visum- of reisverboden voor gesanctioneerde personen), ontzegging van haventoegang aan aangewezen schepen en diplomatieke sancties (zoals het terugroepen van diplomatieke vertegenwoordigers). Tot slot bevatten vrijwel alle sanctieverordeningen een algemeen omzeilingsverbod. Dankzij een dergelijk verbod is het bewust en opzettelijk (indirect) omzeilen van sancties verboden; net zoals het overtreden van sancties. Zo is het inzetten van een tussenpartij om uiteindelijk aan een gesanctioneerde (rechts)persoon te leveren niet toegestaan.

Tot slot bevatten vrijwel alle sanctieverordeningen een algemeen omzeilingsverbod. Dankzij een dergelijk verbod is het bewust en opzettelijk (indirect) omzeilen van sancties verboden; net zoals het overtreden van sancties. Zo is het inzetten van een tussenpartij om uiteindelijk aan een gesanctioneerde (rechts)persoon te leveren niet toegestaan.

Implementatie en handhaving

De Verenigde Naties (VN), de EU en individuele (lid)staten zijn verantwoordelijk voor het uitvaardigen van sancties. De EU doet dit door sancties te implementeren die eerder zijn uitgevaardigd door de VN-Veiligheidsraad, en door eigen sanctieregimes te implementeren op basis van het gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid van de EU. EU-sancties staan in EU-verordeningen en -besluiten. Sancties uit EU-verordeningen (zoals financiële sancties) hebben directe werking in de EU-lidstaten. Sancties uit EU-besluiten (zoals een wapenembargo) moeten daarentegen nog in nationaal recht worden omgezet.

De afzonderlijke lidstaten zijn verantwoordelijk voor het toezicht op en het handhaven van sanctiemaatregelen. In Nederland stelt de minister van Buitenlandse Zaken, op grond van de Sanctiewet 1977, nationale sanctieregelingen vast ter uitvoering van internationale sancties uit EU-verordeningen en -besluiten. Hieruit kun je afleiden dat het overtreden van EU-verordeningen en -besluiten door de minister op nationaal niveau strafbaar wordt gesteld. Tot slot staan op de Nederlandse Nationale sanctielijst terrorisme (rechts)personen waarvan tegoeden bevroren zijn vanwege hun betrokkenheid bij terroristische activiteiten.

Overtreding

Als je internationaal opereert en mogelijk te maken hebt met gesanctioneerde landen, is het belangrijk te bedenken dat de gevolgen van het overtreden van sanctieregelingen verstrekkend kunnen zijn. Het overtreden van sancties betekent overtreding van de Sanctiewet 1977. Volgens de Nederlandse wet levert dit een ‘economisch delict’ op, dat bestraft kan worden met een boete van maximaal 870.000 euro of 10 procent van de omzet in het jaar voorafgaande aan de veroordeling en/of een gevangenisstraf van maximaal zes jaar. De hoogte van de strafmaat hangt af van de mate van verwijtbaarheid van het strafbaar handelen. Ten slotte leidt het overtreden van sancties in veel gevallen tot blijvende reputatieschade, hoge juridische kosten en vertragingen in de toeleveringsketen.

Naleving

Alle Nederlandse bedrijven en betrokken personen zijn dus verplicht sancties na te leven, en het overtreden daarvan kan verstrekkende gevolgen hebben. We willen met deze bijdrage (samen met de eerste bijdrage van dit tweeluik) dan ook duidelijk maken dat het naleven van exportcontrole en sancties van groot belang is voor de bedrijfsvoering van elke internationaal opererende organisatie. Hieronder volgt een (niet-uitputtende) lijst van stappen die helpen bij het uitvoeren van een gedegen compliancebeleid. Hiermee kun je de gevolgen van non-compliance vermijden. Mocht je ergens tegenaan lopen bij bijvoorbeeld sanctiescreenings of het opstellen van een complianceprogramma, neem dan gerust contact op met BenninkAmar Advocaten.

1. Onthoud dat het hebben van up-to-date kennis van exportcontrole en sancties binnen de verantwoordelijkheid van jouw bedrijf en/of functie valt;

2. Implementeer een intern compliancebeleid met protocollen en procedures voor het naleven van exportcontroleregels en sancties. Stel iemand aan die verantwoordelijk is voor het ontwikkelen, uitvoeren en bijwerken van dit beleid;

3. Gebruik praktische hulpmiddelen (zoals de EU Sanctions Map) om de meest recente (EU-)sanctieverordeningen te controleren;

4. Screen alle betrokken partijen zorgvuldig. Indien mogelijk, kun je hiervoor een online screeningstool gebruiken (zoals LexisNexis). Ook kun je zelf alle relevante sanctielijsten raadplegen, waaronder de Nationale sanctielijst terrorisme, de EU Consolidated Financial Sanctions List, de UK Consolidated Financial Sanctions List en de Amerikaanse OFAC Consolidated List of Sanctions;

5. Besteed tijdens het screenen van rechtspersonen ook aandacht aan de natuurlijke personen die - uiteindelijk - achter de juridische entiteit zitten. Onder de Sanctiewet 1977 gaat het daarbij om iedere natuurlijke persoon die over 50 procent of meer van de eigendomsrechten beschikt of feitelijk zeggenschap heeft over de entiteit (zoals bestuurders). Bij terugkerende klanten moet je zelfs met enige regelmaat vaststellen of deze natuurlijke personen onder sanctieregelingen vallen. Zorg daarom voor grondige Know Your Customer (KYC) en transactiemonitoringactiviteiten. Via KYC kom je te weten met wie je van plan bent zaken te doen. Het controleren en vastleggen van de identiteit van een klant is een belangrijk middel om het overtreden van sancties en terrorismefinanciering te voorkomen;

6. Geef exportcontrole- en sanctietraining aan je medewerkers, zodat iedereen intern op de hoogte is van de toepasselijke wetgeving, verplichtingen en risico’s van internationaal zakendoen;

7. Leg belangrijke afspraken vast in contracten (denk hierbij aan verantwoordelijkheden, betalingen en deadlines). Houd daarnaast een paper trail bij met alle informatie die relevant is voor internationaal zakendoen, zoals vergunningsaanvragen, paspoortkopieën en belangrijke correspondentie met autoriteiten. Dit artikel is geschreven door Tessie Schuurs en Eva Wever. Als advocaat bij BenninkAmar zijn zij gespecialiseerd in alle facetten van het internationaal handelsrecht. Het artikel is ook verschenen in globe, het vakmagazine voor internationaal ondernemen.

Dit artikel is geschreven door Tessie Schuurs en Eva Wever. Als advocaat bij BenninkAmar zijn zij gespecialiseerd in alle facetten van het internationaal handelsrecht. Het artikel is ook verschenen in globe, het vakmagazine voor internationaal ondernemen.