Vijf tips voor eigendomsvoorbehoud bij internationale B2B-transacties

Omdat je bij export te maken krijgt met verschillende rechtsstelsels, is het belangrijk te inventariseren in welke landen het product zich op een bepaald moment bevindt. Kijk hier naar waar het product wordt gefabriceerd, geleverd, opgeslagen, doorgevoerd en doorverkocht. Stel vervolgens vast wat daarvan de juridische consequenties zijn en verwerk dit met de volgende tips in je eigendomsvoorbehoud. Want een standaardbepaling voor alle landen is vaak onvoldoende. Vergeet ook niet dat wanneer je werkt met kredietverzekeringen, verzekeraars vaak willen dat je zo’n eigendomsvoorbehoud goed regelt.

1. Zorg er voor dat je een eigendomsvoorbehoud volgens het toepasselijk recht overeenkomt

Wat is hier het toepasselijke recht? Vaak is er in het contract een rechtskeuze gemaakt. Bij het ontbreken van een geldige rechtskeuze is bij de levering van roerende zaken in beginsel het recht van de verkoper van toepassing (EU-Verordening 2008/593). Daarna ga je volgens het toepasselijke recht na of partijen een eigendomsvoorbehoud zijn overeengekomen; dus of er sprake is van wilsovereenstemming.

Check ook altijd of het Weens Koopverdrag (WKV) van toepassing is. Dit verdrag bevat regels bij de verkoop van roerende zaken tussen professionele partijen die in verschillende landen zijn gevestigd. Het is van toepassing wanneer beide partijen in verdragsstaten gevestigd zijn; bijvoorbeeld in België, Duitsland, Frankrijk en Nederland. Het Verenigd Koninkrijk is niet aangesloten bij het WKV. In dat geval kan het verdrag toch van toepassing zijn, wanneer het recht van een verdragsland toepasselijk is of als partijen het verdrag van toepassing hebben verklaard. Je kunt het WKV uitsluiten.

Het eigendomsvoorbehoud staat vaak in de algemene leveringsvoorwaarden. Regelmatig komt het voor dat partijen ieder naar eigen voorwaarden verwijzen. Het Nederlandse recht hanteert dan de first-shotregel: de eerste verwijzer wint, tenzij zijn voorwaarden uitdrukkelijk werden afgewezen. Wanneer het WKV van toepassing is, geldt het knock-outbeginsel: tegenstrijdige bepalingen worden weggestreept. Ook het Belgische, Duitse en Franse recht kennen een knock-outregeling.

De Engelse common law bevat een last-shotregel: de laatste verwijzer wint. Dit alles wordt bemoeilijkt wanneer er verschillende rechtskeuzes in de conflicterende voorwaarden staan. Kortom, zorg er voor dat je bijvoorbeeld in de offerte en orderbevestiging (niet alleen in de leveringsvoorwaarden!) de toepasselijkheid van eventuele inkoopvoorwaarden uitdrukkelijk afwijst en dat jouw klant, overeenkomstig het toepasselijke recht, uitdrukkelijk en duidelijk instemt met jouw leveringsvoorwaarden.

2. Regel dat het eigendomsvoorbehoud geldig is

Check altijd of het eigendomsvoorbehoud volgens het toepasselijke recht geldig is. Het kan bijvoorbeeld zijn dat het beding schriftelijk en/of voor levering moet worden overeengekomen (Frankrijk) of dat de omvang van het eigendomsvoorbehoud anders is dan in Nederland. Het Nederlandse eigendomsvoorbehoud is beperkt tot de tegenprestatie (meestal de koopprijs) voor geleverde en te leveren producten, voor daarnaast verrichte werkzaamheden (bijvoorbeeld voor installatie) en de schade, rente en kosten als gevolg van niet-nakoming. Een eigendomsvoorbehoud op toekomstige producten die uit de afgeleverde zaken worden gemaakt of op gelden die de koper bij doorverkoop ontvangt, is nietig.

Naar Engels recht kun je het eigendomsvoorbehoud bedingen voor alle geldvorderingen op de koper. Een breder voorbehoud tot eventueel vervaardigde producten of de opbrengst bij doorverkoop is in beginsel geldig, maar is bij levering aan een Engels bedrijf alleen in te roepen tegen derden, wanneer het als een ‘charge’ bij Companies House is geregistreerd.

Het Belgische eigendomsvoorbehoud is beperkt tot de koopprijs van het product waarop het eigendomsvoorbehoud betrekking heeft (plus kosten van vervoer, verpakking en de rente bij te late betaling). Het geldt niet voor andere vorderingen of inningskosten. Een voorbehoud op de opbrengst bij doorverkoop en op een gefabriceerde nieuwe zaak is wel mogelijk.

In Frankrijk is het eigendomsvoorbehoud beperkt tot de koopprijs. Bij vermenging gaat het teniet, wanneer het product niet langer zonder schade te scheiden is. Dit geldt niet wanneer het om producten gaat die zich bij de koper bevinden en qua aard en kwaliteit hetzelfde zijn.
Het Duitse recht is ruimhartig en veelzijdig; een eigendomsvoorbehoud mag ter zekerheid van alle vorderingen, op nieuw vervaardigde en doorgeleverde producten en de opbrengst bij doorverkoop.

Over hoe je het toepasselijke recht op geldigheid van het eigendomsvoorbehoud vaststelt, is internationaal niets afgesproken. De meeste landen bepalen dat het recht van het land waar het goed zich bevindt, van toepassing is. Deze landen hanteren echter verschillende regels over het moment dat dit moet worden beoordeeld. Naar Nederlands recht is dit wanneer het product in de macht van de koper wordt gebracht. Dus bij een levering volgens de ICC Incoterms® 2020-regel Ex Works bij een Nederlandse fabriek, is Nederlands recht van toepassing.

Bij een levering volgens de ICC Incoterms® 2020-regel Delivered At Place in Manchester is dit Engels recht. Volgens het Duitse en Franse recht daarentegen, is het recht van toepassing van het land waar het product zich bevindt wanneer de overeenkomst tot stand komt. In Engeland worden verschillende regels gehanteerd, die afhankelijk zijn van de omstandigheden van het geval.

3. Bekijk of je het ruimere eigendomsvoorbehoud van een ander land kunt gebruiken

Dit kun je bijvoorbeeld bereiken door er voor te zorgen dat het product zich in dat land bevindt op het hiervoor genoemde beoordelingsmoment. Daarnaast bestaat naar Nederlands recht de unieke mogelijkheid een rechtskeuze te maken voor het land van de eindbestemming van het product, wanneer dit niet de plaats van levering is. Er gelden twee voorwaarden: het eigendomsrecht behoudt volgens het gekozen recht zijn werking totdat de prijs volledig is betaald en de zaak moet daadwerkelijk in de aangewezen staat van bestemming worden ingevoerd. Hierdoor kun je bij eindbestemming Duitsland toch gebruikmaken van het ruimere Duitse eigendomsvoorbehoud. Check altijd of deze Nederlandse exportbepaling in het buitenland effect heeft. In Duitsland is dit het geval, in Engeland waarschijnlijk niet.

4. Check in hoeverre het eigendomsvoorbehoud uitvoerbaar is in het land waar het product zich bevindt

Veel landen beperken de werking van een buitenlands eigendomsvoorbehoud op hun grondgebied tot die van hun eigen equivalent. Stel, je hebt in Nederland geleverd volgens de ICC Incoterms® 2020-regel Ex Works en naar Nederlands recht een geldig eigendomsvoorbehoud voor alle facturen bedongen (dus niet alleen voor de factuur voor de desbetreffende transactie). Naar Nederlands recht is zo’n eigendomsvoorbehoud geldig. De zaak is vervolgens naar België of Frankrijk verplaatst, waar het voorbehoud slechts kan worden bedongen voor de betaling van de desbetreffende transactie waarvoor het eigendomsvoorbehoud is overeengekomen.

Volgens Belgisch/Frans recht was Nederlands recht van toepassing en is het eigendomsvoorbehoud dus geldig. Toch vis je voor de overige vorderingen achter het net. Engeland en Duitsland hanteren een vergelijkbare redenering, maar daar past het Nederlandse eigendomsvoorbehoud doorgaans wel in het Engelse en zeer ruime Duitse equivalent.

5. Houd rekening met wat er tot de betaling met de producten kan gebeuren

Het product kan bij de koper worden doorverkocht of kan zich vermengen met andere producten, bijvoorbeeld tijdens een productieproces of de opslag met andere identieke producten. Voor de beantwoording van de vraag wie dan eigenaar is, passen de meeste landen het recht toe van het land waar het product zich bevindt op het moment dat de doorverkoop of vermenging plaatsvindt. Wanneer je weet wat het toepasselijke recht hierover zegt, kun je er - waar mogelijk - rekening mee houden.

Je kunt bijvoorbeeld in het contract voorwaarden opnemen over de opslag en het gebruik van het product. Daarnaast kun je denken aan een verzekeringsplicht voor de koper tegen verlies of beschadiging van het product en het recht zijn terrein te betreden voor inspectie of om de producten mee te nemen wanneer er niet betaald wordt.

Bij een faillissement van de koper wil je dat jouw contract bepaalt dat de vorderingen direct opeisbaar zijn en dat jouw producten direct kunnen worden weggehaald. Je kunt dan wel te maken krijgen met de lokale insolventieregels, zoals bijvoorbeeld een afkoelingsperiode, waardoor je tijdelijk je product niet kunt terughalen. Of de regel dat de curator het product mag verkopen, mits hij jouw vordering uit de opbrengst voldoet (Engeland).

Dit artikel is geschreven door Joost Maassen. Hij is zowel Nederlands advocaat als solicitor of England & Wales. Hij adviseert over Nederlands en Engels recht bij grensoverschrijdende zaken op het gebied van het vennootschaps- handels-, contracten-, en overnamerecht.

Heb jij vragen over eigendomsvoorbehoud bij export of andere juridische zaken? Stel ze aan de juristen van de evofenedex ledenservice.

^1. Bij zakendoen met consumenten kunnen andere regels gelden.