Contracten met tussenpersonen

De handelsagent

Zo kan er bijvoorbeeld gebruik worden gemaakt van een handelsagent. De handelsagent is een zelfstandige ondernemer die, tegen een vergoeding in de vorm van een bepaalde provisie, voor een principaal (meestal de exporteur) opdrachten tot levering van bepaalde producten tracht te verkrijgen. In tegenstelling tot een handelsreiziger is hij geen werknemer van de principaal en in tegenstelling tot de wederverkoper koopt en verkoopt hij niet op eigen naam en voor eigen rekening en risico. Zijn taak is slechts het verwerven van opdrachten, die hij doorspeelt naar de principaal, of het sluiten van overeenkomsten in naam en voor rekening van de principaal.

Vertegenwoordiging

Handelsagenten kunnen optreden als vertegenwoordiger van een principaal. Hiermee wordt het mogelijk dat een rechtsgeldige overeenkomst gesloten wordt tussen de afnemer en de principaal door tussenkomst van een derde. Het is begrijpelijk dat hiervoor enige voorwaarden gelden, aangezien hiermee afgeweken wordt van het beginsel dat bij overeenkomsten partijen alleen zichzelf kunnen binden. Degene die vertegenwoordigd wordt, dient dan ook zelf verklaard te hebben vertegenwoordigd te willen worden door een ander. Hij kan dit expliciet of impliciet doen. Expliciet bijvoorbeeld door middel van verlening van een schriftelijke volmacht, al dan niet als onderdeel van een arbeidsovereenkomst; impliciet door berusting of door feitelijk optreden.

Het is van belang duidelijk de omvang van de volmacht vast te leggen. Een handelsagent met vertegenwoordigingsbevoegdheid moet duidelijk maken tegenover afnemers in hoeverre hij gerechtigd is bepaalde opdrachten namens zijn principaal te aanvaarden.

Bij het sluiten van overeenkomsten met rechtspersonen is het ook zaak de vertegenwoordigingsbevoegdheid van de wederpartij te controleren. In Nederland is voor N.V.'s en B.V.'s de hoofdregel dat het bestuur (de directie) bevoegd is rechtshandelingen aan te gaan. De statuten kunnen hiervoor echter nadere regels bevatten.

Wettelijke regels met betrekking tot de handelsagentuur-overeenkomst

In de meeste gevallen heeft de handelsagent contracten afgesloten met meerdere principalen maar is hij slechts in één branche actief. De wetgever ziet hem wel als een zelfstandige zakenman maar onderkent zijn sociale positie die, evenals die van een werknemer, in de meeste gevallen zwakker is dan die van de principaal. Op grond van deze overwegingen is het dan ook logisch dat Nederland sinds lange tijd de handelsagent wettelijke bescherming biedt o.a. tegen voortijdige beëindiging van de overeenkomst en de mogelijkheid in een dergelijk geval schadevergoeding van de principaal te ontvangen. Deze wettelijke bescherming bestaat overigens in zeer veel landen, meestal op basis van een wet, soms alleen op basis van jurisprudentie. De wetgeving in de EU- lidstaten is gebaseerd op een Europese Richtlijn inzake de zelfstandige handelsagent (zie hieronder). In Nederland regelen de artikelen 7:428-445 van het Burgerlijk Wetboek de handelsagentuurovereenkomst.

Klantenvergoeding

De onderliggende gedachte voor het toekennen van een klantenvergoeding is, dat wanneer een handelsagent door grote inspanning bereikt heeft dat de klantenkring van de principaal in zijn gebied aanmerkelijk is uitgebreid of veel meer opdrachten plaatst sinds de aanstelling van de desbetreffende agent en indien deze klantenkring de principaal nog wel aanzienlijke voordelen oplevert na afloop van de overeenkomst, het onbillijk is wanneer de handelsagent na beëindiging van de overeenkomst geen enkele inkomsten meer zou ontvangen. Tenzij dit door bepaalde omstandigheden onbillijk zou zijn, heeft de handelsagent in een dergelijk geval recht op een vergoeding ter hoogte van maximaal de gemiddelde jaarprovisie die hij gedurende de vijf jaar voorafgaand aan de beëindiging van de overeenkomst ontving.

Onderdelen handelsagentuurovereenkomst

Een reeks van onderwerpen verdienen het in een handelsagentenovereenkomst apart te worden geregeld. De volgende lijst geeft slechts enige punten aan:

1. Aard en doel van de overeenkomst, deelnemende partijen.
2. Datum van afsluiting en duur (bepaalde/onbepaalde tijd) van de overeenkomst.
3. Werkingsbereik; geografisch en/of naar afnemers, producten
4. Verplichtingen van de handelsagent.
5. Verplichtingen van de principaal.
6. Vergoedingen en betalingen aan de handelsagent (commissie).
7. Non-concurrentie bepalingen.
8. Beëindiging van de overeenkomst en gevolgen hiervan, o.a. schadevergoeding en compensatiebetaling.
9. Toepasselijk recht.
10. Bevoegde rechter.

De wederverkoper/importeur

Naast een agent kan ook gebruik worden gemaakt van een wederverkoper.

Een wederverkoper doet zich onder verschillende benamingen voor; distributeur, importeur, dealer, concesionnaire of verdeler. Kortom een persoon die op eigen naam en voor eigen rekening producten aankoopt en deze doorverkoopt aan derden, die zowel eindgebruikers als handelaren kunnen zijn. Het elementaire verschil met handelsagenten is hiermee aangegeven. De handelsagent koopt de producten niet en de wederverkoper koopt deze wèl van de producent.

Het feit dat de wederverkoper een andere rol speelt in de distributie van producten, maakt dat de overeenkomst die tussen hem en de producent gesloten wordt, ook op veel punten afwijkt van de handelsagentuurovereenkomst. De wederverkoper heeft een zelfstandige onderneming, die in beginsel haar eigen prijzen vaststelt. Ook door de wetgever wordt zijn positie als zelfstandiger en evenwichtiger gezien in relatie tot de producent dan de positie van de handelsagent in relatie tot diens principaal. Een gevolg hiervan is dan ook dat de verscheidene beschermende bepalingen die de wet kent m.b.t. de handelsagent, niet bestaan voor de wederverkoper. De wederverkoper wordt geacht op basis van open onderhandelingen zijn belangen ten opzichte van de producent veilig te kunnen stellen.

Op dit beginsel, dat de wederverkoper geen wettelijke bescherming geniet, bestaan echter wel enkele uitzonderingen in andere rechtsstelsels. Zo kent België een wet van 1961 die uitdrukkelijk voorziet in de bescherming van de wederverkoper bij de beëindiging van de relatie op een wijze, die lijkt op de bescherming van een handelsagent in andere landen.

Onderdelen wederverkoopovereenkomst

Bij het opstellen van een wederverkoopovereenkomst dient men zich te realiseren dat een goede wederverkoper voor de producent van zeer groot belang kan zijn voor een lange periode, zeker indien de producent een grotere onderneming betreft. De producent zal zich dan ook goed op de hoogte moeten stellen van de verschillende wensen en mogelijkheden van beide partijen, zowel op commercieel als op juridisch gebied.

Evenzeer is het van belang om in de overeenkomst duidelijk te stellen dat het gaat om een wederverkoper en niet om een handelsagent of een vertegenwoordiger in loondienst van de producent. Beknopt volgen hier een aantal onderwerpen die in een wederverkoopovereenkomst geregeld dienen te worden. evofenedex beschikt over een uitgebreide checklist.

1. Aard en doel van de overeenkomst; deelnemende partijen.
2. Datum afsluiting en duur (bepaalde/onbepaalde tijd) van de overeenkomst.
3. Rechten en plichten van de wederverkoper.
4. Leverings- en betalingsvoorwaarden van de producent.
5. Rechten en plichten van de producent.
6. Rechten van intellectuele eigendom.
7. Garanties en claims van derden.
8. Beëindiging van de overeenkomst en gevolgen hiervan.
9. Toepasselijk recht.
10. Bevoegde rechter.

Mededingingsrecht

Bij het opstellen van een wederverkoopovereenkomst kunnen partijen in aanraking komen met de regels van het Europees en Nederlands mededingingsrecht die hen beperkingen opleggen. Het kartelverbod richt zich niet tegen samenwerking tussen ondernemingen als zodanig, maar de samenwerking mag er niet toe leiden dat de concurrentie wordt beperkt.

Het Europees (en Nederlands) kartelrecht bestrijkt een breder terrein dan hier in kort bestek kan worden weergegeven. Belangrijk is dat ondernemingen bekend zijn dat overeenkomsten waarbij absolute gebiedsbescherming wordt nagestreefd, nevenimport onmogelijk wordt gemaakt of de markt tussen verschillende ondernemingen wordt verdeeld, onder voorwaarden zijn verboden.

Nuttige links

• Checklist 'De Handelsagent'
• Checklist ‘De Distributeur’