Spoorvervoer

Spoorvervoer doelstellingen

De Europese Commissie ziet graag dat voor het vervoer over afstanden groter dan 300 km in 2050 voor 50% gebruik wordt gemaakt van alternatieven voor het wegvervoer. Over die grotere afstanden is het spoorvervoer (bij elektrische tractie) milieuvriendelijker dan het wegvervoer of de binnenvaart.

De verdeeldheid in beleid en praktijk in de verschillende landen maakt het gebruik van het spoor op grotere schaal nog echter weinig aantrekkelijk. Kosten en inflexibiliteit zijn nog te grote hindernissen.

Meerdere aanbieders van spoorvervoer

Dankzij de liberalisering van de spoorsector zijn er inmiddels meerdere aanbieders van (intermodaal) vervoer over het spoor en andere dienstverleners. Met de liberalisering is ook het onderscheid gemaakt tussen infrastructuur (spoornet) en vervoer. Vroeger waren zowel infrastructuur als vervoer in handen van NS. Nu zijn er aparte infrabeheerders (Prorail en Keyrail) en daarvan onafhankelijk opererende spoorvervoerders.

Groen spoorvervoer wint het van wegvervoer of binnenvaart

Grotere bedrijven zullen in toenemende mate hun milieuprestaties willen verbeteren. Dat geldt ook voor hun logistieke activiteiten. Met name als ze per geleverd product willen aangeven wat de milieubelasting is. In dat kader kan spoorvervoer aanzienlijk gunstigere waarden opleveren dan wegvervoer of zelfs binnenvaart. Maar voorlopig is het nog erg lastig om alle benodigde cijfers op tafel te krijgen.

Spoorvervoer in Nederland

In Nederland wordt een behoorlijke groei van het vervoer per spoor verwacht. Dat heeft vooral te maken met de ingebruikname van de Tweede Maasvlakte en de groei van de economie. Weliswaar heeft de ecomomische crisis sinds 2008 de groei van het spoorvervoer met zo’n 20 procent afgezwakt, maar blijft deze toch aanzienlijk. Op basis van drie verschillende groeiscenario’s heeft TNO in opdracht van het ministerie Infrastructuur en Milieu prognoses opgesteld voor 2020, 2030 en 2040 (zie de figuur hiernaast).

Spoorvervoer binnen de Europese Unie

Groei wordt ook binnen de Europese Unie verwacht. Al was het maar omdat de Europese Commissie graag ziet dat voor vervoer over afstanden groter dan 300 km voor 50 procent gebruik wordt gemaakt van alternatieven voor het wegvervoer. Het in 2011 verschenen 'Witboek Transport' geeft hierover duidelijkheid.

Meer concurrentie

De kwaliteit van de huidige spoordiensten blijft sterk achter bij de behoeften van de verladers. Ze sluiten onvoldoende aan op de logistieke eisen die verladers moeten stellen. Immers, verladers hebben te maken met de wensen van hun klanten en de concurrentie op dit gebied. Vooral het internationale lossewagenladingvervoer is onder de maat. Veel verladers laten het spoorvervoer daarom links liggen.

Europese Commissie streeft naar betere voorwaarden

De Europese Commissie streeft naar betere voorwaarden voor meer concurrentie op het spoor. Grote lidstaten met belangen bij hun nationale spoorbedrijf werken dit echter tegen. Deze spoorbedrijven houden daardoor zeggenschap over het spoornet, waarvan ook hun concurrenten gebruik moeten maken. Daarom probeert de Europese Commissie eerst de technische belemmeringen voor het grensoverschrijdende spoorvervoer weg te nemen. De invoering van het veiligheidsysteem EMRTS op belangrijke verbindingen staat daarvoor op het plan. Daarnaast wil de Commissie een Europese goedkeuring van spoormateriaal, waardoor individuele landen minder invloed hebben op de toelating van materieel op hun spoornet. Verder wordt gewerkt aan verbetering van de uitwisseling van informatie tussen spoorwegbeheerders, vervoerders en verladers. Een ander EU-speerpunt betreft de kwaliteit van de belangrijke transportcorridors, waaronder de railinfrastructuur.