CBAM: kansen en bedreigingen

We zitten nu nog in een transitieperiode, die eindigt op 31 december 2025. Vanaf 2026 zijn importeurs verplicht CBAM-certificaten te kopen en voor onafhankelijke verificatie van emissies te zorgen. Deze certificaten dekken de ingebedde emissies van de ingevoerde CBAM-goederen. Voor het importeren van deze goederen, het kopen van de certificaten en het indienen van rapportages is de specifieke vergunning ‘Geautoriseerde (CBAM) aangever’ vereist. Deze wordt in Nederland afgegeven door de NEa aan in de EU gevestigde importeurs of vertegenwoordigers die namens een of meer importeurs optreden.

Een van de grootste knelpunten van CBAM is de drempelwaarde van 150 euro per zending; als de totale intrinsieke waarde van alle CBAM-goederen in een zending meer is dan dat bedrag, komt CBAM al om de hoek kijken. Volgens de NEa veroorzaakt slechts 2 procent van de importeurs 92 procent van de totale geïmporteerde CO₂-uitstoot, terwijl 78 procent van de importeurs minder dan 100 ton CO₂ uitstoot. Dit roept vragen op over de efficiëntie van de huidige regelgeving. De NEa stelt voor om drempelwaarden gebaseerd op gewicht in te voeren, wat de onevenredige administratieve lasten voor importeurs van kleine hoeveelheden goederen met lage emissies zou kunnen verminderen. Op dit moment lopen hierover gesprekken in Brussel. Voor 2025 blijft de drempelwaarde van 150 euro per zending van kracht. Vanaf 2026 zal dit naar alle waarschijnlijkheid veranderen, maar het is nog onduidelijk wat het alternatief wordt. evofenedex lobbyt al langer voor een hogere drempelwaarde en mogelijk een andere maatstaf dan de waarde in euro’s, bijvoorbeeld de CO₂-uitstoot of de massa van een product.

Nieuwe goederencategorieën

De Europese Commissie heeft in 2024 een onderzoek gestart om te kijken of het mogelijk is CBAM uit te breiden met nieuwe goederencategorieën. Het onderzoek moet in 2025 afgerond zijn en richt zich op drie onderwerpen. Allereerst op goederen met een risico op koolstoflekkage, zoals organische chemicaliën en polymeren. De studie richt zich ook op downstream­producten voor commodity’s die al onder CBAM vallen. Dit zijn alle producten die later in het productieproces worden gemaakt van basisproducten (commodity’s) die momenteel onder CBAM vallen. Als derde neemt de Commissie emissies van transport van goederen buiten de EU onder de loep.

Het opnemen van downstreamproducten, zoals auto-onderdelen gemaakt van staal of ijzer, zou een completere boekhouding van de koolstofvoetafdruk mogelijk maken. Een valkuil is dat dit ook kan leiden tot hogere productiekosten, wat het concurrentievermogen van Europese bedrijven kan bedreigen. Dit kan weerstand oproepen bij lidstaten die CBAM als handelsbelemmering zien. Een uitbreiding vraagt daarom om een zorgvuldige afweging tussen de voor- en nadelen. De EU zou bijvoorbeeld kleine producenten in ontwikkelingslanden kunnen ondersteunen met technologische innovaties om de CO₂-uitstoot te beperken.

Meer landen overwegen wetgeving in te voeren om koolstoflekkage tegen te gaan. Dit kan veel invloed hebben op internationale handelsstromen. Zo wil het Verenigd Koninkrijk (VK) vanaf 2027 een met CBAM vergelijkbaar systeem introduceren voor koolstofintensieve producten zoals ijzer, staal en meststoffen. Voor het bepalen van de CO₂-prijs kiest het VK echter voor een op belastingen gebaseerd ­systeem in plaats van het marktgebaseerde model van de EU. Bovendien krijgt het Britse systeem een ander mechanisme voor het bepalen van de drempelwaarde. Alleen importeurs die over een periode van twaalf maanden zendingen met een waarde van meer dan 50.000 Britse pond importeren, krijgen met de Britse wet te maken.

Ook landen als Noorwegen, Canada en de Verenigde Staten zijn bezig met het ontwikkelen van CBAM-achtige wetgeving. Het feit dat hiervoor zorgvuldige studies nodig zijn om de marktomstandigheden en de voor- en nadelen voor alle stakeholders in kaart te brengen, benadrukt het belang van internationale samenwerking in de strijd tegen klimaatverandering.

Kansen voor bedrijven

Hoewel CBAM het bedrijfsleven confronteert met administratieve lasten en het onzeker is of en zo ja hoe andere landen vergelijkbare wetgeving zullen invoeren, biedt de regel­geving ook kansen. De overgang naar een groene economie kan leiden tot groei van de handel in grondstoffen en producten met een lage CO₂-voetafdruk en groei van door duurzaamheid gedreven investeringen. Bedrijven die proactief inzetten op transparantie en verduurzaming, kunnen profiteren van een gunstige concurrentiepositie, lagere operationele kosten en een verbeterde reputatie.