05-02-2025
Column: Duitsland kiest
CIk ben zo gek geweest om mij in te schrijven voor de alternatieve Elfstedentocht. Dat zal nog een hele kluif worden, 200 kilometer schaatsen. Het wordt erop of eronder. Dit geldt ook voor Duitsland. Gaan onze oosterburen na de verkiezingen van 23 februari door op de oude weg, of gooien ze het roer om nu ze het zo hard voor de kiezen krijgen? Hun economie stond de afgelopen twee jaar stil en zal volgens de prognoses ook dit jaar hooguit een bescheiden groei optekenen.
De combinatie van loonmatiging en een zwakke euro zorgde jarenlang voor Duits uitvoersucces. Met een omvangrijk overschot op de lopende rekening waande Duitsland zich Weltmeister uitvoer. Maar belangrijke pijlers onder dat succes, zoals goedkope energie uit Rusland en alsmaar groeiende vraag uit China, zijn minder zeker geworden. Bovendien heeft grootafnemer China zich opgewerkt tot een geduchte concurrent, eerst bij windmolens en zonnepanelen, nu ook op het terrein van elektrische auto’s.
Met een omvangrijk overschot op de lopende rekening waande Duitsland zich Weltmeister uitvoer
Vanuit zijn optiek als econoom bij het Economisch Bureau van ABN AMRO becommentarieert Philip Bokeloh ondernemend Nederland.
Duitsland zal zichzelf opnieuw moeten uitvinden. Om te beginnen zal het zijn productiebasis moeten verbreden. In plaats van te focussen op de industrie en de bedrijven die daarin een hoofdrol spelen, moet er ruimte komen voor de dienstensector en start-ups. Dit is nog een hele opgave, want de contacten tussen bedrijfsleven, politiek en financiële sector zijn hecht. Onder normale omstandigheden is dat een pluspunt. Maar als er verandering nodig is, kunnen gevestigde belangen aanpassingen juist in de weg staan.
Daarnaast moet Duitsland aandacht schenken aan digitalisering. De befaamde Duitse autobedrijven stoppen hun auto’s vol met software, terwijl consumenten behoefte hebben aan computers op wielen, een wezenlijk ander product. De weerstand tegen digitale technologie zit diep in Duitsland en valt ook bij de overheid en in het onderwijs te bespeuren. Vergeleken met andere landen zijn de investeringen in digitale infrastructuur jammerlijk achtergebleven.
Ook de investeringen in de fysieke infrastructuur laten te wensen over. Eenieder die weleens een Duitse trein neemt, kan dat beamen. Er waren iedere keer schone voornemens om te investeren in infrastructuur en andere dingen waar de economie op de lange termijn van profiteert. Die voornemens sneuvelden echter telkens door het heilige streven naar begrotingsdiscipline, die met de Schuldenbremse zelfs juridisch is verankerd. Bij begrotingstegenvallers moet er daardoor al snel gesnoeid worden. Minder investeren is politiek dan makkelijker te verkopen dan belastingverhogingen of bezuinigingen op sociale uitgaven.
De Schuldenbremse is een belangrijk thema bij de verkiezingen. De CDU – volgens peilingen de grootste partij op dit moment – neigt voorzichtig naar versoepeling. Of die er daadwerkelijk komt, zal afhangen van de uiteindelijke verkiezingsuitslag. In het onverhoopte geval dat de radicale partijen veel zetelwinst behalen, ligt aanpassing lastig. Net als andere radicale partijen in Europa willen die het liefst de klok terugdraaien op economisch, maar vooral ook op cultureel vlak. Dat is geen prettig vooruitzicht, want wie wil in het zicht van de finish 200 kilometer terugklunen? Ik zou wel gek zijn.
Philip Bokeloh