“Duurzaamheid is nooit af”

Doordat HEMA meer dan 32.000 producten en diensten levert – van pannen tot gebak en van een fotoservice tot uitjes – is de verduurzaming van haar waardeketen een heel breed onderwerp. De doelstellingen zijn ambitieus en rusten op vier pijlers: milieu­behoud, duurzame – het liefst circulaire – producten, verantwoorde productie- en toeleveringsketens, en het hoe. Met dit laatste bedoelt Ronhaar hoe HEMA en haar leveranciers en partners met elkaar samenwerken en zakendoen.

“Een goed voorbeeld hiervan is de two-way code of conduct die we geïmplementeerd hebben. In deze overeenkomst staat niet alleen wat wij verwachten van onze leveranciers, maar ook wat die van ons mogen verwachten. Dit verbetert de samenwerking en draagt bij aan toekomstbestendige relaties. Al sinds enkele jaren is ons uitgangspunt dat al onze leveranciers aan een bepaald minimumniveau moeten voldoen voor essentiële zaken als arbeidsomstandigheden, dierenwelzijn, watergebruik en sinds vorig jaar ook CO₂-uitstoot. Hiermee hebben we een goede basis gelegd, waardoor we nu per land en thema kunnen kijken naar specifieke uitdagingen op het gebied van due diligence [gepaste zorg­vuldigheid, red.]. Zo zijn in sommige landen overuren een heet hangijzer, terwijl het in andere om leefbaar loon gaat. Bij deze verdiepingsslag gaat het echt om maatwerk.”

De grote uitdaging is volgens Ronhaar hoe je alle leveranciers en andere stakeholders meekrijgt in je duurzaamheidsverhaal. “Want het behalen van dat minimumniveau was zeker niet gemakkelijk. Wij werken samen met honderden leveranciers, grote en kleine. Die hebben allemaal andere productie- en logistieke processen en zitten in verschillende landen, waardoor je steeds te maken hebt met andere wetgeving, administratieve processen en culturen. Het gaat om complexe uitdagingen die veel tijd en energie kosten, en waarvoor je een lange adem nodig hebt. Daarbij is het essentieel te investeren in langlopende relaties, zodat je samen die veranderslag kunt maken. Want je kunt leveranciers niet vragen in één keer van nul naar tien te gaan, maar je wilt ook niet op vier blijven hangen. Daarom werken wij met de ontwikkelingsaanpak: we starten en gaan de jaren daarna samen groeien. Leveranciers wennen daaraan en gaan steeds vaker zelf proactief aan de slag.”

Belangrijk bij de ontwikkelingsaanpak is dat HEMA samenwerking met haar partners cruciaal vindt. “Want verduurzaming zullen we samen met al onze leveranciers en andere partners voor elkaar moeten krijgen”, legt Ronhaar uit. “Hiervoor zijn we met al deze partijen op verschillende niveaus in gesprek. Zo betrekken we onze leveranciers bij de dubbele materialiteitanalyse voor de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD). Ook organiseren we bezoeken aan politiek Den Haag en events voor investeerders, banken, ngo’s, brancheverenigingen en vakbonden. Voor specifieke projecten in een bepaald land gaan we daar in gesprek met lokale organisaties. En bij het maken van beleid vragen we externe experts mee te kijken. Zo heeft Unicef meegekeken met ons beleid voor kinder­arbeid. Zo halen we diepgaande kennis naar binnen en is er een objectieve blik.”

Gehele waardeketen

Omdat HEMA aan haar gehele waardeketen werkt, gaat het verduurzamen verder dan de producten en het produceren daarvan. Ook warehousing en transport zijn belangrijk. “De afgelopen jaren hebben we daarin samen met onze partners flinke stappen gezet”, aldus Ronhaar. “Bijvoorbeeld door te kijken op wat voor soort brandstof we rijden en of de routes niet efficiënter kunnen om onze CO₂-uitstoot te beperken. Wij kijken ook heel kritisch of we goederen laten invliegen of dat het vervoer per schip of over de weg kan. Ik moet wel zeggen dat binnen scope 3 [alle andere indirecte uitstoot zoals emissies van leveranciers, transport of gebruik van producten door klanten, red.] transport in ver­gelijking met de productieprocessen bij ons maar een relatief klein deel van de CO₂-uitstoot veroorzaakt.”

Bij het realiseren van de duurzaamheidsdoelstellingen is voor Ronhaar intern de grote uitdaging dat de marktomstandigheden ‘echt wel strak’ zijn. “Waarin investeer je en wat geef je prioriteit? Focus je op dingen die maar een geringe impact hebben? Of ga je voor verduurzamingen die grote volumes betreffen of die het beste hefboom­effect hebben? Bij het maken van deze keuzes is datagedreven werken een must om goede analyses te kunnen maken, zodat je gericht aan de slag kunt gaan.”

Een duidelijk voorbeeld van een product met grote impact is volgens de duurzaamheids­directeur katoen. “De katoenproductie en het maken van kleding en andere producten zijn enorm belastend voor zowel mens als milieu. Toen ik hier tien jaar geleden kwam werken was dit al een belangrijk thema. Biologisch katoen was maar beperkt beschikbaar en erg duur. Hou je dan de HEMA-prijs vast? We hebben toen besloten dat al ons katoen vanaf 2020 niet meer conventioneel mocht zijn. Met Better Cotton, een initiatief voor het verduurzamen van de katoenteelt, hebben we een grote stap vooruitgezet. Nu kijken we hoe we meer kunnen werken met biologisch katoen.”

Voelsprieten uitzetten

Een ander voorbeeld met grote impact is het beperken van de CO₂-uitstoot. HEMA wil in 2030 ten opzicht van 2019 de CO₂-uitstoot van haar eigen operaties met 75 procent verminderen en die van de overige activiteiten in de keten met 46,2 procent. Ronhaar: “Maar als we dat behaald hebben, zijn we nog niet klaar. Dan zijn er allang weer nieuwe doelstellingen, want duurzaamheid is nooit af. En wat is nu echt duurzamer? Net als veel andere bedrijven zijn we continu aan het leren wat nu echt beter is. Want je kunt één probleem oplossen, maar dan kom je vaak een ander probleem tegen. Bovendien is er nog niet voor alles een goede oplossing. Dan blijkt een nieuw materiaal toch niet zo duurzaam als aanvankelijk gedacht. Hiervoor moet je constant zorgvuldig monitoren om te kunnen bijsturen, zodat je niet alleen maar compliant bent maar echt voor de impact gaat.”

HEMA houdt overzicht over alle veranderingen door overal haar voelsprieten uit te zetten. “Zo voorzien onze leveranciers en partners ons van allerlei nuttige informatie”, vertelt Ronhaar. “Daarnaast zijn politici en beleidsmakers in Den Haag en Brussel belangrijke gesprekspartners. Daar proberen we input te geven wanneer wetgeving nog in het stadium van wetsvoorstellen zit. Bijvoorbeeld door deel te nemen aan internetconsultaties. Met de doelen van al die nieuwe regels zijn we het meestal wel eens. Maar hoe kun je de doelen met z’n allen op een praktische manier behalen? Want wet­geving moet de verduurzaming enablen en zaken niet ingewikkelder maken.”

Wat vindt HEMA van de kritiek van veel ondernemers dat Nederland bij het voldoen aan de wet- en regelgeving uit Brussel het beste jongetje van de klas wil zijn, waardoor de concurrentiepositie van het Nederlandse bedrijfsleven zou verslechteren? “Ik herken de geluiden”, zegt Ronhaar. “Om het laatste te voorkomen benadrukken wij tijdens onze gesprekken met (inter)nationale overheden altijd dat een gelijk speelveld voor onder­nemers het allerbelangrijkste is. Niet alleen voor een gezonde bedrijfsvoering maar ook om duurzaam te kunnen ondernemen. Anders blijft iedereen op elkaar wachten, terwijl wij juist geloven dat wetgeving eraan kan bijdragen om dat gelijke speelveld te creëren. Daarom is het beter dat duurzaamheidswetgeving op Europees niveau wordt vastgelegd, zodat iedereen aan dezelfde regels moet voldoen.

Want het gaat niet alleen om de wetten, maar ook om kleinere vraagstukken. Zoals hoe je op een verpakking communiceert. Als dat in Frankrijk anders moet dan in Nederland, is dat lastig. Denk ook aan afvalscheiding, dat gaat in iedere gemeente in ieder land anders en dus is het lastig mensen daarover op de juiste manier te informeren. Met icoontjes op onze verpakkingen proberen wij de consument daarbij te helpen. De icoontjes geven aan welk onderdeel van de verpakking kan worden gerecycled en waar de consument het materiaal gescheiden kan weggooien.”

Dubbele materialiteitsanalyse

Ronhaar adviseert ondernemers sowieso actief het gesprek aan te gaan met hun afnemers en andere stakeholders over alle nieuwe duurzaamheidswetgeving. “Ook als je er als mkb’er misschien niet direct door wordt geraakt. Zoals door de CSRD, waar de dubbele materialiteitsanalyse een sleutelrol speelt bij de verslagleggingsverplichting. Bij deze richtlijn moet je onderzoeken wat de impact is op je bedrijf en wat jouw impact op de omgeving is. Dit om vast te stellen welke duurzaamheidskwesties voor jouw organisatie en stakeholders het belangrijkst zijn. De CSRD geldt niet als je minder dan 250 werknemers hebt. Maar de kans is groot dat jouw klanten jou voor hun analyse wel om data gaan vragen om inzicht in hun waardeketen te krijgen. Bereid je hierop voor door nu al met je afnemers in gesprek te gaan en te vragen wat ze straks van je willen weten en hoe ze die data aangeleverd willen krijgen. Door de bal nu te laten rollen voorkom je dat je straks geen antwoord kunt geven op de vragen van een klant. Realiseer je ook dat sommige topics zó lastig zijn dat er geen goed of fout voor is. Over een paar jaar zijn er nieuwe inzichten en in ieder land is het anders. Het beste is gewoon klein beginnen met de focus waar de meeste impact zit en dan leren door te doen. Daarbij moet je bereid zijn om zaken aan te passen en daar transparant over te zijn.”

HEMA valt onder de CSRD en werkt met de dubbele materialiteitsanalyse om vast te stellen welke duurzaamheidskwesties voor haar organisatie en stakeholders het belangrijkst zijn. “Eigenlijk deden we dat hiervoor ook al, maar nu moet de analyse aan allerlei additionele vereisten voldoen. Voor deze 2.0-versie hebben we eerst gekeken welke dingen voor ons materieel zouden kunnen zijn. Vervolgens zijn we informatie gaan opvragen bij onze stake­holders en hebben we die met hen besproken”, legt Ronhaar uit. “Of dat nu een Nederlandse energieleverancier is of een fabrikant in Turkije maakt niet uit. Wij proberen onze leveranciers hier altijd op tijd in mee te nemen door aan te kondigen wanneer en op welke variabelen we hun data gaan uitvragen. Gelukkig zien we dat steeds meer leveranciers hier actief mee bezig zijn. Als je zo samenwerkt, is dat voor iedereen een pre.”

Ronhaar beoordeelde de geleverde data eerst kwantitatief met een ranking van een tot vijf. “Hierbij vroegen we hoe materieel iemand een bepaald onderwerp voor HEMA vindt en hoeveel impact wij hebben op bepaalde topics. Daar kwam een mooi overzicht uit. Maar waarom denken onze stakeholders dat iets voor HEMA belangrijk is en waarom denken ze dat HEMA ergens wel of geen invloed op kan hebben? Hiervoor heb ik vijftien diepte-interviews met stakeholders gedaan om de rode draad achter al die data te ontdekken. Het resultaat was dat, door het enorm brede assortiment en onze diepe keten, voor ons ontzettend veel zaken materieel zijn. Dat leverde een duidelijk startpunt op.”

Finance en duurzaamheid

Voor de dubbele materialiteitsanalyse geeft Ronhaar als tip de afdelingen finance en duurzaamheid in de lead te zetten. “Finance is goed in het rapportageproces, maar het gaat uiteindelijk om de inhoud. Hiervoor moet je de data kunnen interpreteren en kunnen bedenken wat de gevolgen kunnen zijn. Dat kunnen duurzaamheidsmensen weer goed. Daarnaast zie ik de CSRD als een gezamenlijke exercitie van het hele bedrijf. Een exercitie die belangrijke data uit onze gehele waardeketen oplevert, die we kunnen gebruiken om HEMA beter te besturen en toekomstbestendig te maken.”

Ronhaar benadrukt dat HEMA zich ervan bewust is dat ze niet alleen maar een winkel is die producten verkoopt aan een klant maar dat daar allerlei processen voor en achter zitten. “Van design tot inkoop van grondstoffen en van productie tot levering. Voor iedere sector of bedrijf is het goed te kijken hoe die processen eruitzien, zeker omdat ze steeds veranderen. Dat geeft niet alleen inzicht in de impact op mens en milieu, maar ook financieel. Wat stop ik in mijn waardeketen en wat komt eruit? Veel bedrijven kijken vooral naar het financiële aspect, maar het sociale en milieuaspect worden steeds belangrijker om inzicht te krijgen in het totale plaatje. Voor het maken van de juiste keuzes moet je niet alleen kijken naar die ene appelpunt, maar naar de hele taart.”