Gastcolumn: Onstuimig weer voor handel vraagt om meesturen

Andere belangen zijn duidelijk zwaarder gaan wegen. Maar hoe zit dat dan precies? We weten dat vrijhandel in principe gunstig is voor ons allemaal en landen uit de armoede kan halen. Bij uitstek in Nederland heeft vrijhandel ons veel welvaart gebracht. Handel is geen zero sum game zoals soms wordt gedacht. De theorie van comparatieve voordelen van econoom David Ricardo gaat niet alleen uit van specialisatie in waar een land goed in is, maar ook van ongestoorde werking van markten. In een systeem met aanhoudend grote handelsoverschotten en -tekorten en overheidsinvloed treden nadelige bijeffecten op. Daar komt nu bij dat veiligheids- en (geo)politieke risico’s belangrijker zijn geworden. Zo leidt verregaande verplaatsing van de staal- en autoproductie tot baanverlies voor werknemers die niet zo makkelijk elders inzetbaar zijn. En is afhankelijkheid van een land of regio voor bijvoorbeeld chips en medicijnen bij conflicten een risico.

Puur economisch gezien werkt protectionisme echter averechts, omdat dit inefficiëntie in de hand werkt. Ook gaat het ten koste van productiviteit, als je goederen eigenlijk goedkoper had kunnen importeren. Prijzen gaan hierdoor uiteindelijk omhoog. Dit is op korte termijn minder zichtbaar dan de industriële banen die aanvankelijk in een land als de VS erbij komen, maar uiteindelijk zijn beide handelspartners slechter af. Het is afwachten hoe stevig het protectionistische beleid in de VS zal uitpakken. Hoewel de voorgenomen tariefs­verhogingen pas eind 2025 zullen spelen, wordt het opnieuw een jaar met onrustig vaarwater voor de internationale handel. Toeleveringsketens blijven blootstaan aan ontwrichting en onzekerheid door extremer weer en geopolitieke spanningen. Daar komt de dreiging van een handelsoorlog nog bij.

Een lichtpuntje is misschien dat de internationale handel wendbaar is en zich altijd weet aan te passen. Zo laat de Wereldhandels­organisatie zien dat de handel tussen China en de VS is afgenomen, maar tegelijkertijd dat de export van China naar ‘verbindende’ buurlanden flink is toegenomen. Met de lessen van de afgelopen jaren kijken importeurs ook naar mogelijkheden om hun weerbaarheid te ver­beteren, bijvoorbeeld door een deel van hun producten dichterbij te laten maken. In die omgeving komen er ook weer kansen voor nieuwe handelsrelaties.