Overtallige ov-stroom delen met laadpleinen

De strandboulevard is een oude, niet erg veilige weg die nodig aan vervanging toe is. Plannen daarvoor bestaan al een tijd en worden bemoeilijkt doordat de duinen als Natura 2000-gebied zijn aangemerkt. Het werk zou al opgeleverd moeten zijn, maar onder andere door onzekerheid over de beschikbaarheid van voldoende elektrisch materieel en oplaadpunten werd in de zomer van 2024 besloten de wegwerkzaamheden uit te stellen naar oktober 2025. Wel benadrukt gemeente Rotterdam dat dat niet de enige reden was. Het ontwerp voor de nieuwe weg had veel kritiek gekregen van lokale ondernemers. “De optimalisatie van het ontwerp kostte meer tijd en dat leidde tot verschuiving van de uitvoering naar 2025”, laat gemeentewoordvoerster Clarisse Haersma Buma weten.

Convenant

De gemeente Rotterdam wil graag dat aannemers elektrisch werken en ondertekende in 2023 met een aantal organisaties het convenant Schoon en Emissieloos Bouwen (SEB). Hierin staan afspraken om de bouw stapsgewijs schoner, gezonder en stiller te maken, in het bijzonder in de buurt van Natura 2000-gebieden.

Maar de gemeente stuit bij haar eigen projecten op de beperkingen van materieel en laadpunten. Het materieel om alles elektrisch of met waterstof uit te voeren is er nog niet. Zeker niet in de winter, want in parken en buitengebieden moet het meeste werk tussen oktober en maart worden uitgevoerd. Al heel lang geldt 1 maart als het begin van het broed- en rustseizoen voor vogels. Maar ook al zou er wel voldoende materieel beschikbaar zijn, dan is er nog de bottleneck van de netcongestie. Op het elektriciteitsnetwerk in Zuid-Holland is de komende jaren geen ruimte voor nieuwe zware bedrijfsaansluitingen.

Stroom voor derden

Met de netcongestie in het achterhoofd kwam er in juni 2024 een opening die lucht kan geven in de beschikbaarheid van stroom. De Autoriteit Consument en Markt (ACM) gaf toestemming aan het Rotterdamse openbaarvervoerbedrijf RET om zijn eigen elektriciteitsnet voor metro’s en bussen aan derden ter beschikking te stellen. Die aanvraag was samen met de gemeente voorbereid. Voortvarend stelde de gemeente aan het Zuid-Hollands Landschap als beheerder van het duingebied de eis om een pilot te starten. Voor dat doel werd aan een mast van de bovenleiding tussen de RET-stations Hoek van Holland Haven en Strand een aftappunt gemonteerd die de stroom doorgeeft aan het laadpunt voor de graafmachine.

In het ACM-besluit staat om hoeveel stroom het gaat. Het elektriciteitsnet voor de metro’s en elektrische bussen van de RET ontvangt stroom van netbeheerder Stedin en is berekend op een afname van ruim 91.000 megawattuur (MWh).

Laadpleinen

Het eigen metrostroomnet is dag en nacht beschikbaar om elektriciteit te leveren, maar van de 91.000 MWh wordt niet elk uur evenveel afgenomen. ’s Nachts en in de daluren garandeert Stedin de levering, maar is het verbruik minder dan tijdens de spits en evenementen. Er is dan nauwelijks metroverkeer. Wel staan er dan bussen aan de laders.

In het ACM-besluit valt te lezen dat de gemeente stroom van het metronet mag aftappen om laadpleinen bij metrostations in te richten. Quirijn Oudshoorn, betrokken bij het uitstootvrije project van gemeente Rotterdam, laat weten dat het voorlopig om twee laadpleinen gaat: één bij metro- en treinstation Alexander en het andere bij Transferium Meijersplein, het metrostation waar ook een bushalte is aangelegd voor de autonoom rijdende elektrische bus die daar gaat rijden. In het ACM-besluit staat dat de twee laadpleinen 2000 MWh gaan gebruiken.

Oudshoorn vertelt dat de exacte locatie en de inrichting van de pleinen in ontwerp zijn. Maar de tijd van oplevering is kort. De ACM heeft bepaald dat de laadpleinen twee jaar na de publicatie van zijn besluit in gebruik moeten zijn. Oudshoorn: “We richten de laadpleinen in om reizigers over te halen met de metro de stad in te gaan en hun auto tijdens het winkelen op te laden. Maar we willen ook weten welke bedrijven met hun bestelbussen of distributieauto’s van een laadplein gebruik zouden willen maken. Dan kunnen we in het ontwerp van de laadplekken rekening houden met de wensen [zie ook het kader 'Bedrijven gezocht' helemaal onderaan deze pagina, red.].”

Hoe groot beide pleinen worden en hoeveel laadpalen er komen, is ook nog onderwerp van studie, legt Oudshoorn uit. “Maar het zullen er zeker veel meer dan twee zijn”, merkt hij lachend op. “Het voorbereiden van een laadplein en het aftappen van stroom vragen veel voorbereiding met wegbeheerders en vergunningsprocedures. In Hoek van Holland lag het laadpunt pal naast de metrobaan. Voor de grote laadpleinen moet er meer gebeuren. Dat gaan we niet voor een paar laadpalen doen.”

Andere gemeenten

De beslissing van de ACM op een verzoek van de RET heeft de weg vrijgemaakt voor andere vervoerders en gemeenten om naar mogelijkheden te zoeken om ook laadpleinen aan te leggen. De ACM heeft Den Haag en vervoerder HTM groen licht gegeven voor een proef om overcapaciteit op de bovenleiding van trams te gebruiken voor het opladen van elektrische auto’s. Den Haag wil die stroom gebruiken voor een laadplein bij het Zwarte Pad, een parkeerterrein bij het strand van Scheveningen. Gemeente Utrecht wil iets dergelijks ook, maar daar is de provincie eigenaar van de infrastructuur en het materieel.

Arnhem heeft geen trams, maar wel een netwerk van trolleybussen. De gemeente is eigenaar van het trolleynet en wil dat gebruiken als ‘parallel stroomnetwerk’ voor het aansluiten van een laadplein voor auto’s en bouwmaterieel op het ov-net.

Amsterdam zit nog in een fase van onderzoek. Verkeerswethouder Melanie van der Horst laat ons weten dat de gemeenteraad in gesprek met vervoerder GVB en stroomnetbeheerder Liander is om te onderzoeken wat er in Amsterdam mogelijk is. GVB kijkt onder meer naar grote batterijen die ongebruikte elektriciteit van de bovenleidingen opvangen.

Energiebank

Wat Amsterdam voor ogen staat is een EOS, een ‘Elektriciteit Opslag Systeem’ dat ongebruikte capaciteit opslaat. RET heeft er onlangs één boven het Rotterdamse metrostation Wilhelminaplein geplaatst. De door de RET en spooraannemer Strukton ontworpen experimentele OV Energiebank staat bij een nog ongebruikt tramspoor, aangelegd als overstappunt van metro naar tram bij grote evenementen in het stadion van Feyenoord.

De grote powerbank in een brandveilige behuizing is volgens RET al in gebruik als onderstation. Het concept is dat een OV Energiebank wordt gekoppeld aan de bovenleiding van de tram en energie opslaat, en die vervolgens afgeeft aan een voorbijrijdende tram. Het idee van een OV Energiebank is uitgewerkt door technici van RET en Strukton en kan op termijn functioneren met gebruikte batterijen uit afgeschreven stads- en streekbussen.