Data centraal op zesde editie Trade Compliance Congres

Waar tijdens het Trade Compliance Congres van vorig jaar duurzaamheidswetgeving centraal stond, lag de focus dit jaar op data als sleutel tot succesvol internationaal ondernemen. Het congres is een jaarlijks initiatief van evofenedex en Customs Knowledge. Door de toename van geopolitieke en economische disrupties was er dit jaar meer aandacht voor sancties en handelstarieven.

“Dat duurzaamheid bij de overheid en veel bedrijven hierdoor minder aandacht krijgt, maakt het beeld in de wereld er niet beter op, maar wél interessanter.” Deze uitspraak van keynotespreker en algemeen directeur Bart Jan Koopman van evofenedex riep veel herkenning op in de volle zaal.

Productie en werkgelegenheid terughalen naar VS

Internationaal ondernemen is steeds meer gebaseerd op macht in plaats van regels en duurzaamheid, legde Koopman uit aan de aanwezige trade compliance professionals. “Als je kijkt naar de handelstarievenoorlog van de Verenigde Staten (VS), lijkt het soms alsof het onder president Donald Trump alleen om publiciteit draait. Maar er zit wel degelijk een plan achter. De Amerikaanse regering wil productie en werkgelegenheid terughalen naar de VS om inkomsten te genereren. Daarmee kunnen belastingen worden verlaagd, wat de koopkracht vergroot.”

Volgens Koopman is dit geen nieuw beleid. “Ook Trumps voorganger Joe Biden stuurde hierop aan, vooral door duurzame industrieën te subsidiëren. En daarvoor was het eveneens al een thema. De VS hebben nu eenmaal een protectionistische en isolationistische kant. Dat is altijd zo geweest – en dat blijft zo.”

Veronderstelde dominantie van China als drijfveer

Het dreigen met handelstarieven geeft de VS een breekijzer om andere landen tot onderhandelingen te bewegen. “Dat werkt”, stelde Koopman. “Sinds Trump op 2 april zijn importtarieven aankondigde, zijn de VS in gesprek met diverse landen, zoals het Verenigd Koninkrijk. Niet alleen over handelstarieven, maar ook over andere onderwerpen, zoals militaire veiligheid.”

Volgens Koopman is de belangrijkste drijfveer achter Trumps handelsbeleid het verdedigen van de VS tegen de veronderstelde dominantie van China. “Dat is zijn grootste motivatie. Op allerlei niveaus wordt binnen de VS gekeken hoe ze met die opkomende machtspositie van China moeten omgaan.”

Een nieuwe wereldhandelsorde

Geopolitieke en economische disrupties zorgen voor een steeds verder gefragmenteerde wereld, waarin het multilaterale handelssysteem onder druk staat. Nieuwe machtsblokken ontstaan en de vraag is hoe Europa hiermee omgaat. “Allereerst moeten handelsbelemmeringen binnen de Europese Unie verdwijnen, zodat zakendoen in Europa eenvoudiger wordt”, betoogde Koopman. “Buiten Europa is het nodig dat Brussel inzet op het spreiden van handelsrelaties. Toegang tot externe markten vereist goede handelsverdragen. Die zijn ook nodig om te voorkomen dat er producten in Europa binnenkomen die niet voldoen aan onze duurzaamheidsnormen.”

Daarnaast moet de EU strategische keuzes maken om minder afhankelijk te worden van instabiele leveranciers. “Dat vraagt om meer strategische autonomie op het gebied van grondstoffen. Denk aan minder afhankelijkheid van Chinese edelmetalen en Russisch gas. Maar dan moet je als bedrijf wel weten hoe je keten eruitziet. Weet waar je grondstoffen vandaan komen”, benadrukte Koopman. “De klassieke lineaire handelsketen verandert zo in een netwerk van wederzijdse afhankelijkheden.”

Deze ontwikkelingen raken niet alleen multinationals, maar ook het mkb. Voorspelbare verstoringen zoals stroomuitval blijven een risico. Daarvoor is weerbaarheid nodig. Onvoorspelbare verstoringen zoals oorlog of cyberaanvallen vragen om wendbaarheid. Samen zorgen weerbaarheid en wendbaarheid voor de veerkracht die bedrijven nodig hebben om overeind te blijven. Wat kunnen bedrijven doen? Koopman noemde onder meer dual sourcing, nearshoring, meer zicht op supply chains, het vergroten van voorraden, scenarioplanning en snellere besluitvorming.

Vloedgolf aan duurzaamheidswetgeving blijft

Nieuwe duurzaamheidsregels, zoals EUDR, CBAM, ESPR en FLPB, zullen blijven bestaan, verwacht Koopman – ondanks eventuele aanpassingen via de Omnibuswetgeving. “Mogelijk in afgezwakte vorm, maar ze verdwijnen niet. En let op: ook mkb-bedrijven krijgen hiermee te maken, omdat zij onderdeel zijn van de keten. Grote klanten verplichten hun toeleveranciers tot naleving. Belangrijk is dan wel dat de basis op orde is: betrouwbare data, een goede digitale infrastructuur en inzicht in de eigen keten.”

Op dit punt sloot de tweede keynotespreker, professor dr. Albert Veenstra van de Rotterdam School of Management, Erasmus Universiteit aan. “Wat doe je met data in een wereld die steeds digitaler wordt? Organisaties zullen meer gegevens moeten verzamelen om aan alle wetgeving te kunnen voldoen.”

Veenstra wees daarbij op een ontwikkeling vanuit Brussel: “De Europese Unie werkt aan een customs data hub, die het hart moet vormen van de informatievoorziening voor de Douane. Hoe die hub er precies uit gaat zien, is nog onduidelijk. Er wordt nu vooral op visieniveau over gesproken. De contouren worden duidelijk in de teksten die momenteel in de Raadswerkgroepen worden besproken. Wat zijn de eisen? Hoe zorg je dat de data breed toepasbaar zijn? Eerst wordt over een jaar of vijf ervaring opgedaan met e-commerceaangiften. Maar als je bedenkt dat volledige realisatie pas over vijftien jaar gepland staat – terwijl niemand weet hoe de wereld er dan uitziet – dan weet je één ding zeker: deze hub is allesbehalve in beton gegoten.”

Digitaal productpaspoort als oplossing

Veenstra plaatste de douanedatahub in een breder perspectief. “Het gaat niet alleen om de handhaving door de Douane, maar om de volle breedte van wet- en regelgeving die van toepassing is bij overschrijding van de EU-buitengrens – waaronder de duurzaamheidsregels. Juist hier speelt de rol van data, en het toegankelijk opslaan daarvan, een cruciale rol. Een belangrijk initiatief in dit kader is de ontwikkeling van het digitaal productpaspoort (DPP). Dat zou weleens een oplossing kunnen bieden voor veel productgerichte regelgeving. Idealiter krijgt dit paspoort ook een koppeling met de douanehub.”

Na afloop stelde een van de aanwezige ondernemers een praktische vraag: “De douanehub is een project dat pas over vijftien jaar is afgerond. Hoe kunnen ondernemers zich daar nu al op voorbereiden?” Veenstra gaf een helder antwoord: “Zorg dat de kwaliteit van data die je moet aanleveren nu al op orde is. Dat helpt je sowieso verder – welke kant het ook opgaat.”

Actuele onderwerpen

Na de bijdragen van Bart Jan Koopman en Albert Veenstra volgden twee workshoprondes. Hierin gingen deelnemers van het Trade Compliance Congres dieper én praktischer in op actuele onderwerpen. Er waren sessies over onder meer CBAM, de ontbossingsverordening EUDR, geopolitieke risico’s, export- en importsancties, de ontwikkelingen in Brussel en de indeling van strategische goederen.

De dag werd afgesloten met een panelgesprek en een inspirerend betoog van Amerika-kenner Raymond Mens.