De juridische gevolgen van de brexit

Als je kijkt naar de handel in goederen, past het Handelsakkoord tussen de Europese Unie (EU) en het Verenigd Koninkrijk (VK), op enkele uitzonderingen na, geen handelstarieven of quota’s toe op goederen die daar oorspronkelijk vandaan komen. Hiervoor bevat het akkoord gedetailleerde product specifieke ‘rules of origin’. De douane-unie is verdwenen; het VK is nu een derde land met alle daarvoor gebruikelijke import- en exportbeperkingen, grenscontroles en formaliteiten.

Je krijgt nu onder meer te maken met uitgebreide, in het Handelsakkoord en EU- of VK-wetgeving opgenomen, regels over productveiligheid. Deze kunnen toezien op specifieke producteisen, eventuele vergunningen, aparte CE- of UKCA- certificering, en (SPS-)keuringen en inspecties (voor en na export!). Om vrij verkeer met Ierland mogelijk te maken, zijn op goederen die Noord-Ierland binnenkomen de EU-douane en btw-regels van toepassing. Goederen vanuit de rest van het VK worden in Noord-Ierland gecontroleerd.

Gevolgen voor contracten

De wijzigingen zijn ingewikkeld en de formaliteiten kunnen tijdrovend zijn. Ga dus niet zomaar verplichtingen aan. Maak eerst aan de hand van je bedrijfsprocessen een export- en importstappenplan en blijf toetsen op eventuele veranderingen; want die komen er zeker. Regel vervolgens schriftelijk met je ketenpartners wie wat doet, wat de consequenties zijn als dit niet gebeurt, en wie voor welke kosten moet opdraaien. Houd daarbij rekening met logistieke problemen, zelfs wanneer jij alles goed geregeld hebt. Pas op met standaardvoorwaarden, bijvoorbeeld de ICC Incoterms^® 2020. Bij de Incoterms^®-regel Delivered At Place (DAP) Manchester moet de verkoper daar leveren, het transport betalen en de uitvoer regelen. De koper regelt de invoer. Is dit wat je nu nog wilt? En wat zijn de consequenties wanneer de koper de invoer niet goed regelt?

Voor bestaande contracten geldt hetzelfde. Pas verder geografische verwijzingen in bijvoorbeeld licentie-, agentuur- of distributiecontracten aan. Kijk of je nu nog (tijdig) kunt en wilt leveren. Brexit was al sinds 2016 voorzienbaar. Hierdoor is een beroep op overmacht of onvoorziene omstandigheden waarschijnlijk niet mogelijk. Hetzelfde geldt voor de meeste contractuele overmachtsbepalingen; dit is echter afhankelijk van de bewoordingen. Indien een contract een brexit- of heronderhandelingsclausule bevat, kijk dan wat die wel en niet regelt. Voor contractuele aanpassingen ben je doorgaans afhankelijk van de medewerking van je handelspartner. Stuur dan niet zomaar gewijzigde voorwaarden; zorg ervoor dat die worden aanvaard. Mogelijk probeert je handelspartner hetzelfde, bijvoorbeeld in een order(bevestiging). Ga dan niet zomaar handelen, omdat je dan mogelijk ongewenste wijzigingen aanvaardt.

Diensten

Het Handelsakkoord maakt het in principe mogelijk zonder lokale aanwezigheid diensten te leveren, mits wordt voldaan aan de nationale regelgeving. Wel zijn bepaalde diensten uitgezonderd. De wederzijdse erkenning van ‘professional qualifications’ is niet geregeld. Dit is afhankelijk van het land waar je de dienst verricht. Het vrije verkeer van personen is afgeschaft. Het VK hanteert een puntensysteem voor een verblijfsvergunning. Het Handelsakkoord voorziet in principe in een visum- en voorwaardenvrije periode van 90 dagen (per 180 dagen), mits het om een toegestane activiteit gaat (zoals meetings, verkoop, consultancy en aftersales, waaronder reparatie en onderhoud). Check de uitzonderingen en regels in het VK en vraag omgekeerd garanties van de Engelse partij wanneer die in de EU een klus voor je opknapt. Ook hier geldt dat je niet zonder doordacht plan moet handelen en contracteren.

Databescherming

Het Handelsakkoord bevat een algemene wederzijdse verplichting om persoonlijke data te beschermen, maar zegt niet of wederzijds sprake is van een passend beschermingsniveau. Dit is wel een eis in de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) voor vrij grensoverschrijdend dataverkeer. Het VK heeft de AVG omgezet in nationaal recht en besloten dat de EU een passend beschermingsniveau biedt. Hierdoor is er tot en met 2024 dataverkeer mogelijk van het VK naar de EU. De EU werkt aan een adequaatheidsbesluit voor datastromen naar het VK. Het Handelsakkoord bevat een coulanceregeling van maximaal zes maanden om ondertussen dataverkeer mogelijk te maken. Het VK kan afwijken van de AVG of die anders interpreteren, waardoor de EU concludeert dat er geen passend beschermingsniveau is. Bij het opstellen van bijvoorbeeld langdurige contracten zou je zekerheidshalve de op de EU-website gepubliceerde EU Model Clauses kunnen gebruiken. Bij gebreke van een adequaatheidsbesluit mag persoonlijke data dan toch naar het VK.

Intellectueel eigendom

Het Handelsakkoord voorziet in minimumeisen voor de bescherming van intellectueel eigendom. Hierdoor is er wat ruimte voor verschillen in regelgeving. Op 1 januari 2021 bestaande EU-registraties worden automatisch in VK-registers opgenomen. Lopende EU-aanvragen en verlengingen moeten daar opnieuw worden ingediend. Let dan op de termijnen. Wanneer je bijvoorbeeld binnen negen maanden na 1 januari 2021 een aanvraag voor een merknaam of model opnieuw in het VK indient, blijft de originele datum van EU-indiening geldig. ‘Seniority claims’ bij EU-registratie van eerder in het VK geregistreerde merken zijn per 1 januari 2021 niet meer mogelijk. Het is verboden om goederen met daarop een intellectueel eigendomsrecht zonder toestemming van de houder van dit recht te verkopen in een land waar hij zo’n recht heeft.

Volgens EU-recht mogen goederen wel in de gehele Europese Economische Ruimte (EER) worden doorverkocht, zodra die daar met toestemming van de houder van het intellectueel eigendomsrecht op de markt zijn gebracht. Het intellectueel eigendomsrecht is dan ‘uitgeput’. Rechten die voor 1 januari 2021 in de EER en het VK waren uitgeput, blijven daar uitgeput. Rechten op goederen die na die datum op de Britse markt zijn gebracht, zijn alleen in het VK uitgeput. Bij import in de EER zul je dan toestemming moeten vragen. Omgekeerd is parallelimport van de EER naar het VK voorlopig nog toegestaan.

Agentuur

De Britse implementatie van de Europese agentuurrichtlijn¹ zal waarschijnlijk op korte termijn niet veranderen. De Engelse rechtspraak is echter bij interpretatievraagstukken niet meer gebonden aan het Hof van Justitie van de EU. Doordat het VK een derde land is geworden, mag bij een keuze voor Engels recht niet (meer) worden afgeweken van het dwingend recht van een EER-land als de handelsagent daar zijn werkzaamheden verricht². Voorbeelden in Nederland van dwingend recht zijn de redelijkheid en billijkheid, en het recht op de klantvergoeding en pijplijncommissies (commissies over vervolgorders) bij beëindiging van de agentuur.

Dit kan problemen opleveren. Naar Engels recht is de werking van ‘good faith’ anders en zeer beperkt, mogen pijplijncommissies worden uitgesloten en krijgt de handelsagent aan het einde van de agentuur van rechtswege een ‘compensation’ (via bedrijfswaardering), tenzij partijen vooraf uitdrukkelijk en schriftelijk een ‘indemnity’ zijn overeengekomen. De indemnity komt ongeveer overeen met onze klantenvergoeding. Het is nog onduidelijk wat de positie is wanneer de handelsagent de werkzaamheden in het VK verricht en bijvoorbeeld voor Nederlands recht gekozen is. Mogelijk is dan automatisch de vaak dure compensation verschuldigd, tenzij vooraf een indemnity is overeengekomen. Agentuur is sowieso fors gereglementeerd. Voorzie je dus bij nieuwe en bestaande contracten van deskundig Nederlands en Engels advies.

Toepasselijk recht en procederen

Qua uitkomst verandert er niet veel voor vraagstukken over toepasselijke recht en de bevoegde rechter. De Nederlandse rechter blijft hier EU Verordeningen toepassen³. De daarin opgenomen regels zijn grotendeels in Engelse wetgeving verwerkt. De verordeningen blijven van toepassing op voor 1 januari 2021 afgesloten contracten en aangevangen procedures. Het VK is partij bij het Haags Forumkeuze verdrag aftersales dat onder meer het verhaal regelt bij een exclusieve rechtskeuze voor een aangesloten land. Anders geldt nu het recht van de staat van de tenuitvoerlegging, bijvoorbeeld in Nederlandse gevallen een tenuitvoerleggingsverdrag tussen het VK en Nederland uit 1967.

De EU Verordeningen met vereenvoudigde procedures bij onbetwiste vorderingen, een niet verschenen gedaagde, geringe vorderingen en betekening van vonnissen zijn niet meer op het VK van toepassing. Om verhaal makkelijker te maken, wil het VK toetreden tot het Verdrag van Lugano. Maar ook dan kun je niet meer zonder voorafgaand verlof in het andere land je vonnis ten uitvoer leggen. Bij betekening geldt nu het minder efficiënte Haags Betekeningsverdrag met minder mogelijkheden voor directe betekening. Kortom, procederen is ingewikkelder en duurder geworden. Om procedures te voorkomen of te vergemakkelijken, kun je denken aan het sluiten van een kredietverzekering en het overeenkomen van voorschot(ten), kortere betalingstermijnen, bankgaranties en een eigendomsvoorbehoud.

Dit artikel is geschreven door Joost Maassen. Hij is zowel Nederlands advocaat als solicitor of England & Wales. Hij adviseert over Nederlands en Engels recht bij grensoverschrijdende zaken op het gebied van het vennootschaps- handels-, contracten-, en overnamerecht.

Heb je juridische vragen over exportzaken? De juristen van evofenedex ondersteunen je graag. Neem contact op met de juridische ledenservice en stel je vraag.

Voetnoten
1. EU Richtlijn 86/653 en UK Commercial Agents Regulations
2. ECLI:EU:C:2000:605
3. EU-verordeningen 593/2008 (Rome I) en 1215/2012 (Brussel Ibis)