Tweede termijn Trump: wat betekent dit voor handel en logistiek? (deel 1)

Doelen van Trump

Het voornaamste doel van Trump is het laten opleven van de Amerikaanse industriële capaciteit en het balanceren van handelsbetrekkingen. De werkgelegenheid in de industrie is de afgelopen decennia snel afgenomen, vooral sinds de toetreding van China tot de Wereldhandelsorganisatie (WTO) in 2001. Daarnaast hebben de VS drastisch ingeboet qua dominantie bij de productie van ijzer en staal, auto’s, chips en machines. Een ander pijnpunt voor Trump is het groeiende handelstekort, dat in 2022 een recordhoogte van 1 biljoen Amerikaanse dollar bereikte. 

Invoering importtarieven

Om het groeiende gat tussen import en export te dichten, wil Trump op korte termijn importtarieven invoeren. Tijdens zijn verkiezingscampagne heeft hij uitgesproken om een universeel tarief van ten minste 10 procent over import te heffen en een tarief van 60 procent over alle import uit China. De importeur die goederen invoert, moet deze tarieven in eerste instantie zelf betalen. Daarna kan die bepalen of hij de kosten doorberekent aan de Amerikaanse consument, lagere marges incasseert of hierover heronderhandelt in contracten met leveranciers. 

Effecten Trumps eerste termijn

Toen Trump president was tussen 2016 en 2021, waren de effecten van importtarieven al te merken. Prijsreducties door exporteurs om concurrerend te blijven in de VS waren zeldzaam, en uiteindelijk betaalden Amerikaanse consumenten de prijs. Hogere invoerrechten zorgden voor handelsconflicten en economische onzekerheid voor buitenlandse bedrijven. Amerikaanse producenten werden uiteindelijk minder concurrerend door hogere prijzen voor intermediaire goederen.

Potentiële gevolgen voor Nederland en Europa

Hoewel de Europese Unie (EU) geen handelsverdrag met de VS heeft, wordt een aanzienlijk handelsvolume tegen lage most favoured nation (MFN)-tarieven naar Amerika geëxporteerd en ook vaak volledig zonder invoerrechten: dutyfree. De belangrijkste exportproducten van Nederland worden vrijwel allemaal dutyfree ingevoerd.

Amerika is een van onze belangrijkste handelspartners, met een exportaandeel van 6 procent. Een relatief hoog aandeel (70-80 procent) van de export naar de VS is van Nederlandse makelij, zie de tabel. 

Voor Europa betekent de invoering van importtarieven dat de export naar de VS met een derde kan afnemen. Daarnaast zal de groei van het Europese bruto binnenlands product afnemen met 1,2 procent. Voor Nederland is dat tussen 0,9 en 2 procent. De potentiële universele importheffingen van 10 procent hebben voor ons land dus grote gevolgen.

Om de economie te ondersteunen zou de Europese Centrale Bank de rente kunnen verlagen. Dit ondanks renteverhogingen door de Federal Reserve in Amerika (omwille van inflatie), die de euro netto zwakker kunnen maken en zo al enige steun kunnen bieden. In het geval dat Europa een uitzondering weet te onderhandelen op de universele 10 procent-tarieven, profiteren we op de lange termijn van handelsomleidingen via Europa. Dit kan zorgen voor meer groei vanaf 2028.

Amerikaanse dollar

Sinds de jaren negentig voert de Amerikaanse overheid een beleid ter bevordering van een ‘sterke dollar’. Dit houdt in dat de waarde van de Amerikaanse dollar relatief hoog is ten opzichte van andere valuta. Dit leidt tot een hogere koopkracht, lagere inflatie en meer buitenlandse investeringen in de VS. Anderzijds is het beleid nadelig voor de Amerikaanse exportindustrie, aangezien een sterke dollar Amerikaanse producten minder competitief maakt. Dit is een grote zorg van Trump. Hij wil daarom de dollar verzwakken ten opzichte van andere valuta zoals de euro. Bijvoorbeeld door multilaterale onderhandelingen te voeren (zoals in 1985 met de Plaza-akkoorden) of door kapitaalstromen te belasten.

De-minimisdrempel

De zogenoemde de-minimisdrempel is het bedrag waaronder goederen zijn vrijgesteld van douanerechten en/of belastingen. In de EU is het momenteel zo dat bij een importwaarde onder de 150 euro geen invoerrechten betaald hoeven worden, maar wel btw. In andere landen ligt de 'de-minimisdrempel' voor invoerrechten een stuk lager. Zoals in Japan, waar die 70 dollar is maar waar wel dezelfde drempel voor btw geldt. Of in India en Brazilië, waar geen de-minimisdrempel is en dus altijd invoerrechten betaald moeten worden, ongeacht hoe klein de importwaarde is. In feite betekent een hoge de-minimisdrempel een voorkeur voor vrije handel, omdat die minder barrières opwerpt voor goederen.

De Verenigde Staten hanteren sinds 2016 een bijzonder hoge drempelwaarde van 800 dollar voor zowel invoerrechten als btw. In de VS is er nu een breed gedeelde bereidheid om deze regels en drempelwaarden te wijzigen. Dit komt vooral door goedkope Chinese goederen (via Alibaba, Shein, Temu) die de VS overspoelen. De Biden-regering kwam in september met een Notice of Proposed Rulemaking om alle producten die vallen onder de invoertarieven van artikel 201 of 301 van de ‘Trade Act of 1974’ of artikel 232 van de ‘Trade Expansion Act of 1962’, uit te zonderen van de-minimisdrempel.

Misbruik aanpakken

Verwacht wordt dat het Amerikaanse Congres in de periode van november 2024 tot januari 2025 aanvullende stappen zet om de-minimismisbruik aan te pakken. De Democraten hebben een voorstel om non-markteconomieën (waaronder China) uit te sluiten van de de-minimis-drempel, terwijl een Republikeins voorstel meer in lijn is met wat het Witte Huis reeds heeft aangekondigd. Meer uitzonderingen op de de-minimisdrempel voor specifieke sectoren zijn te verwachten, evenals het potentieel terugdraaien naar de 200 dollar-drempelwaarde van voor 2016.

Handelstekort EU

Trump had in zijn eerste termijn veel kritiek op Duitsland vanwege het grote Amerikaanse handelstekort. Het verschil tussen export en import is in de periode van 2017 tot 2023 alleen maar groter geworden, ten nadele van de Amerikaanse export. De omvang van het handelstekort is een makkelijke indicator van politieke frictie met een nieuwe Trump-regering.

De voormalig handelsvertegenwoordiger van de VS Robert Lighthizer wees naar Duitsland, Ierland, Italië en Frankrijk als voornaamste probleemlanden. Lighthizer bekritiseert met name het btw-beleid van de EU, aangezien EU-goederen die bedoeld zijn voor export buiten de unie, vrijgesteld zijn van btw, terwijl Amerikaanse producten 21 procent btw erbij krijgen. Lighthizer stelt een ‘cashflow tax’ voor. Dit betekent dat Amerikaanse bedrijven hun kosten voor investeringen in apparatuur en arbeid kunnen aftrekken van de belasting. Daarnaast wordt de belasting aangepast aan de grens, zodat Amerikaanse bedrijven geen belasting hoeven te betalen over hun inkomsten uit export. Wel moeten ze belasting betalen over de inkomsten uit binnenlandse consumptie en import.

Dit voorstel zou het concurrentienadeel van de btw opheffen en tegelijkertijd extra inkomsten genereren om de vennootschapsbelasting te verlagen. Trump heeft in zijn eerste termijn de vennootschapsbelasting in de VS verlaagd van 35 naar 21 procent en wil dit verder verlagen naar 15 procent.

Conclusie

Op basis van onze analyse kunnen we concluderen dat vooral een universele Amerikaanse importheffing van 10 procent zeer negatieve gevolgen zal hebben voor de wereldeconomie. Daarnaast vormen de voorstellen omtrent een zwakkere dollar, cashflow tax, striktere de-minimis-eisen en een lagere vennootschapsbelasting een bedreiging voor het Europese concurrentievermogen. In deel 2 van ons drieluik gaan we in op de effecten van een handelsontkoppeling met China.

Dit artikel is geschreven door Casper Roerade, beleidsadviseur Mainports & Internationale Supplychains bij evofenedex.