Elektrische bestelauto: vrachtwagenrijbewijs verplicht vanaf 1 juli 2024?

Demissionair minister Harbers van Infrastructuur en Waterstaat heeft de Tweede Kamer laten weten dat hij en het Openbaar Ministerie (OM) niet langer het besturen van deze zwaardere bestelauto’s met een normaal rijbewijs kunnen gedogen. Daarnaast zal de nieuwe of aangepaste wetgeving die dit mogelijk maakt niet op tijd afgerond zijn. Dit heeft grote gevolgen voor ondernemers en voor het verduurzamen van hun wagenpark. Zij zullen straks bestuurders met een vrachtwagen-C-rijbewijs moeten inzetten om e-bestelauto’s te besturen, nog los van andere aanvullende eisen waaraan zij moeten voldoen zoals bijvoorbeeld het werken met een tachograaf. Daarom dringt evofenedex samen met een groot aantal brancheverenigingen aan op verlenging van de gedoogconstructie en een structurele oplossing.

Verhoogde toegelaten maximum massa

Het klinkt eenvoudig: vanwege het Klimaatakkoord en de klimaatdoelen, en het instellen van zero-emissiezones in dertig tot veertig steden in Nederland, moeten ondernemers overschakelen naar elektrische bestel- en vrachtauto’s. Maar een elektrische bestelauto is veel zwaarder dan een brandstofvariant. Dat extra gewicht wordt met name veroorzaakt door het zware batterijpakket. De oplossing werd gevonden in een e-bestelauto met een verhoogde toegelaten maximum massa (TMM) van 4250 kilogram. Een bestuurder die minimaal twee jaar een normaal normaal B-rijbewijs bezit mag onder voorwaarden rijden in zo’n elektrische bestelauto. Wettelijk gezien is er dan dus al sprake van een vrachtauto (voertuigcategorie N2).

De eerste testen met (veel) zwaardere elektrische bestelauto’s dateren reeds uit 2010. In 2019 ging de Proeftuinregeling van start. Zo’n veertig deelnemende bestuurders met een B-rijbewijs konden de weg op met het zwaardere voertuig. Het maximumgewicht is daarbij bepaald op 4250 kilogram, waarbij gold dat dit nooit meer mag zijn dan de optelsom van de 3500 kg en het gewicht van het batterijpakket. Ook was er de aanvullende eis dat het laadvermogen niet mocht toenemen ten opzichte van het conventionele voertuig met een verbrandingsmotor.

De Proeftuinregeling bleek erg succesvol. Problemen deden zich niet voor. Bovendien voldoen de e-bestelauto’s volledig aan de eisen van de zwaardere N2-categorie (lichte vrachtwagens), waardoor vering, remsysteem en veiligheidseisen destijds al optimaal zijn afgestemd op het hogere gewicht van het voertuig.

Nieuwe wetgeving

Met uitzicht op Nederlandse wetgeving die de inzet van de zwaardere e-bestelauto mogelijk zou gaan maken, werd begin 2023 een gedoogregeling overeengekomen. De nieuwe wetgeving zou uiterlijk in januari 2024 ingaan, waardoor ondernemers ruim voor de invoering van de eerste zero-emissiezones met hun e-bestelauto de weg op zouden kunnen.

Tot 1 oktober 2023 was het voor ondernemers mogelijk om met nieuwe e-bestelauto’s toe te treden tot en gebruik te maken van de gedoogregeling. Op dat moment bleek dat het verankeren van de gedoogsituatie in permanente wetgeving niet zo simpel is als gedacht. Om alsnog in aanmerking te komen voor de voorwaarden van de nieuwe gedoogsituatie dient aan enkele eisen te worden voldaan, ook onder meer op het gebied van gebruik van de tachograaf. Daarnaast is de regel dat de TMM niet meer mag bedragen dan 3500 kilogram, waarbij opgeteld het gewicht van het batterijpakket (het gewicht moet blijken uit de verklaring van de fabrikant/importeur). Dat betekent dat enkele ondernemers het TMM zullen moeten verlagen.

OM wil niet langer gedogen

Het bedrijfsleven (met onder andere evofenedex, TLN, RAI, BOVAG, en VNA) heeft samen met het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat gewerkt aan het conceptvoorstel om de nieuwe gedoogperiode met een jaar te verlengen. Het I&W-voorstel kan rekenen op steun van de partijen, en wordt ook positief ontvangen door de RDW. Het Ministerie van SZW kan zich vinden in de tachograafeisen. Eind 2023 oordeelt het Openbaar Ministerie (OM) dat de verkeersveiligheid in het geding is, en meldt zij dat zij niet wenst mee te werken aan de gewenste verlenging met een jaar die volgens met ministerie van Infrastructuur en Waterstaat minstens nodig is om definitief te komen tot nieuwe rijbewijswetgeving. Een half jaar is het maximum.

Het is onduidelijk op welke feiten het OM zich baseert. Er zijn geen incidenten bekend met de e-bestelauto’s. Daarnaast legt het OM een relatie met het ongeval met de Stint in 2018. Dat is wat betreft evofenedex niet terecht, want de e-bestelauto’s hebben allemaal een vrachtwagen-goedkeuring en voldoen aan de wettelijke veiligheidseisen. De 750 kilogram extra gewicht is ook niet toevallig gekozen: dat is het gewicht van een aanhangwagen die iedereen met een normaal rijbewijs B mag rijden. De bestuurder van een e-bestelauto met rijbewijs B mag in de regeling expliciet géén aanhangwagen trekken. Wel moeten bestuurders minimaal twee jaar in het bezit zijn van het rijbewijs.

Oog hebben voor breed draagvlak

De Tweede Kamer nam eerder dit jaar al met overgrote meerderheid de motie van D66-Kamerlid Lisa van Ginneken aan. Het is aan het ministerie om hier een goede invulling aan te geven. Ook het OM zal oog moeten hebben voor het brede draagvlak dat hiervoor bestaat in het parlement. Dit voorkomt dat bedrijven hun (miljoenen)investeringen niet kunnen gebruiken en de voertuigen aan de kant van de weg moeten zetten. Maar het voorkomt ook het beeld van een niet betrouwbare overheid.

Algemeen voorzitter van evofenedex Machiel van der Kuijl: “De rijbewijs-C vrijstelling is een belangrijke voorwaarde voor de aanschaf van een elektrische bestelauto. Een bestelauto met een minimaal laadvermogen is niet bruikbaar voor ondernemers in de handel en de logistiek. De uitgebreide proefperiodes hebben bewezen dat de elektrische bestelauto niet onveiliger is dan een brandstof-bestelauto. Bijkomende veiligheidsmaatregelen, zoals onder andere een begrenzer, dragen hier nog extra aan bij. Wij roepen de politiek en de betreffende ministers op om de vrijstelling zo snel mogelijk te borgen in wetgeving en om tot die tijd de gedoogregeling te verlengen.“

Om onze ambities met betrekking tot de klimaatdoelen te kunnen behalen is het essentieel dat ondernemers die investeren in duurzame alternatieven voldoende handelingsperspectief krijgen.